مهسا بام نشین - دانشجوی دکتری بیوتکنولوژی کشاورزی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گیلان، رشت
عبدالله حاتم زاده - استاد گروه علوم باغبانی، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه گیلان، رشت
محمدرضا نقوی - استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران، کرج
محمد حسین میرجلیلی - دانشیار گروه کشاورزی، پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه دارویی دانشگاه شهید بهشتی، تهران

تاکسان­ها­ ترکیبات دی­ترپنوئیدی با اثرات ضد سرطانی شناخته­شده می باشند. از مهمترین تاکسان ها تاکسول می باشد. از آنجایی­که روش­ سنتی استخراج تاکسول از پوسته درخت، ناکارآمد و غیراقتصادی بود، تلاش ها برای یافتن روشی کارآمد در این زمینه گسترش یافت و در نهایت روش آزمایشگاهی کشت­ بافت و سلول مطلوب ترین شیوه در این زمینه معرفی گردید. استفاده از محرک ها از بهترین راهکارهای بهبود عملکرد و افزایش تولید متابولیت­های ثانویه در کشت­های سلولی می­باشد.از این­رو در این مطالعه، اثر دو غلظت 125/0 و 625/0 میلی گرم بر لیتر از محرک سولفات­مس، طی زمان­های دو و هفت روز بر میزان تاکسول و 10-دی استیل باکاتین III درکشت سوسپانسیون سلولی سرخدارمورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد در حالی­که غلظت 125/0 میلی گرم بر لیتر طی هفت روز باعث افزایش معنی دار (43٪) 10-دی استیل باکاتین III می گردد، غلظت 625/0 میلی گرم بر لیتر در همان مدت، منجر به کاهش معنی دار تاکسول (23٪) و 10-DAB (16٪) می گردد. همچنین مطالعه اثر غلظت انتخابی 125/0 میلی گرم بر لیتر سولفات­مس بر بیان چهار ژن دخیل در بیوسنتز تاکسول (txs،dbat، bapt، dbtnbt) طی 12، 24 و 48 ساعت نشان داد که گرچه رونوشت ژن  ,dbatدر ساعت 12 افزایش پنج برابری داشته، اما میزان بیان سایر ژن ها بسیار کم و در حد شاهد بوده و حتی در مورد ژن txs در ساعت 24، سرکوب بیان مشاهده می گردد. گرچه افزایش معنی دار مشاهده­شده در میزان 10-دی استیل باکاتین III  ناچیز است ولی همین میزان نیز با توجه به اهمیت این ماده به عنوان پیش ساز تولید تاکسول می تواند قابل­تامل باشد.

سرخدار, سولفات مس, کشت سوسپانسیون, تاکسول, 10-دی استیل باکاتین III