مسلم حیدری - دانشجوی دکتری، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سید محسن موسوی نیک - دانشیار، گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران.
نوشین میر - استادیار، گروه شیمی، دانشکده علوم پایه، دانشگاه زابل، زابل، ایران

کاربرد بی­رویه کودهای شیمیایی موجب آلودگی خاک و منابع آب سطحی و زیرزمینی شده است. به این منظور آزمایشی با هدف بررسی امکان کاهش آلودگی آبهای سطحی به نیترات و همچنین تاثیر نیتروژن بر ویژگیهای کمی و کیفی لوبیا بهصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی همدان در سال زراعی ۹۴-۹۳ بهصورت گلدانی بهاجرا در آمد. عامل اول شامل چهار نوع کود نیتروژن­دار، X۱ (زئولیت- EN)، X۲ (زئولیت- AcAcEN)، X۳ (زئولیت-HED)، X۴ (کود اوره) و  X۰(نمونه شاهد- عدم استفاده از کود) و عامل دوم دو گونه لوبیا شامل لوبیا قرمز (Phaseolus vulgarize L.) رقم درخشان و لوبیا چشم بلبلی (Vigna unguiculata L.) از ژنوتیپ ۲۹۰۰۵ بودند. کاربرد نانو کودهای زئولیت عامل­دار شده باعث کاهش آبشویی نیترات از واحدهای آزمایشی (گلدان­ها) شدند. در این میان، کود زئولیتی X۳ توانست در مقایسه با کود اوره، آبشویی نیترات را ۴۸ درصد کاهش دهد. مقدار نیتروژن خاک در گلدان­ حاوی کود X۳، ۱۱۵/۰ قسمت در میلیون بود و در مقایسه با تیمار کود اوره ۳۰ درصد حفظ و نگهداری این عنصر را درخاک بهبود بخشید. کود زئولیت X۳ توانست باعث بهبود ویژگی­های رشد در گیاه لوبیا شود. بر این اساس کود X۳، موجب افزایش شاخصهای کلروفیل، پروتئین و عملکرد دانه بهترتیب بهمیزان ۴۴، ۶۴ و ۵۶ درصد در مقایسه با تیمار شاهد شد. بهطورکلی کاربرد نانوزئولیت­های عامل­دار شده نقش مفیدی در کاهش آبشویی نیترات و بهبود خصوصیت­های کمی و کیفی گیاه لوبیا دارد.

حبوبات, عملکرد دانه, نانو فناوری, نیتروژن