حسن حمیدی - دانش آموخته دکتری اصلاح نباتات، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان
سیده ساناز رمضانپور - دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان
مسعود احمدی - دانشیار بخش تحقیقات چغندرقند، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مشهد
حسن سلطانلو - دانشیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان

این آزمایش به منظور ارزیابی تحمل به خشکی هیبرید­های تست کراس چغندرقند (۵۷ هیبرید) به همراه هفت شاهد (ارقام IR۷، ماندارین، جلگه، پایا، فتورا، SC (۷۱۱۲*SB۳۶) و جمعیت اصلاحی اولیه) در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح لاتیس نامتعادل (۸×۸) با چهار تکرار در سال زراعی ۱۳۹۵ انجام شد. آبیاری­ها تا مرحله تنک و وجین (استقرار بوته­ ها) به طورمعمول انجام شد. آبیاری­ های بعدی در شرایط بدون تنش پس از ۹۰ میلی­متر و در شرایط تنش کم آبیاری پس از ۲۰۰ میلی­متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A صورت گرفت. صفات موردمطالعه شامل عملکرد ریشه، درصدقند،عملکردشکر، میزان سدیم، میزان پتاسیم، میزان نیتروژن مضره، ضریب قلیائیت، درصد قندملاس، شکر قابل استحصال، عملکردشکرسفید و ضریب استحصال شکر بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که ازنظر کلیه صفات بین ژنوتیپ­ های موردبررسی و رژیم­های مختلف آبیاری تفاوت معنی­ داری در سطح یک درصد وجود دارد. بیشترین عملکرد شکر سفید در شرایط بدون تنش و تنش کم آبیاری به ترتیب در هیبرید (۷۱۱۲*SB۳۶)*S۱–۷۳ به میزان ۱۳.۳۴ تن در هکتار و رقم شاهد ماندارین به میزان ۹.۳۷ تن در هکتار، مشاهده گردید. تجزیه همبستگی بیانگر رابطه مثبت و معنی­دار بین عملکرد شکر سفید با عملکرد ریشه، درصد قند، عملکرد شکر، شکر قابل استحصال و ضریب استحصال شکر و همچنین همبستگی منفی و معنی­دار با میزان سدیم، پتاسیم، ضریب قلیائیت و درصد قند ملاس تحت هردوشرایط بود. بر اساس نتایج تجزیه رگرسیون گام به گام صفات عملکرد شکر، ضریب استحصال شکر، عملکرد ریشه و درصد قند بیش از۹۹ درصد تغییرات عملکرد شکرسفید را در هر دو شرایط (بدون تنش و تنش کم آبیاری) توجیه کردند. همچنین نتایج نشان داد که در شرایط عدم تنش عملکرد ریشه (۱.۱۷) و در شرایط تنش نیز عملکرد شکر (۰.۹۸) بیشترین اثر مستقیم را بر عملکرد شکر سفید داشته­ اند. درنهایت، در بین هیبریدهای موردمطالعه، هیبریدهای (۷۱۱۲*SB۳۶)*S۱–۷۳، (۷۱۱۲*SB۳۶)*S۱-۶۶ و (۷۱۱۲*SB۳۶)*S۱-۷۲ که هم ازلحاظ شاخص تحمل به تنش (STI) و هم ازلحاظ صفات عملکردی در شرایط تنش برتر بودند به عنوان متحمل­ترین هیبریدها به تنش خشکی معرفی شدند.

تنش خشکی, شاخص تحمل به تنش, عملکرد شکر سفید, هیبرید