فرود شریفی - دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
مهدی رحمانی جوینانی - کارشناس ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران
حمید داودی - کارشناس ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

معرفی و ارزیابی روش آشکارسازی حرکت آب به وسیله تغذیه واداری که یکی از ضرورت­ های ارزیابی اقدامات آبخیزداری است، هدف اصلی این تحقیق می ­باشد. در محدوده مورد پژوهش پنج پروفیل دوقطبی-دوقطبی، طراحی و داده برداری شد. پروفیل A در راستای محور خاکریز تاج سد در جهت شرقی-غربی انجام شد. پروفیل B و C در جهت شمالی-جنوبی به ترتیب در ساحل راست بالادست و پایین دست برداشت شد. پروفیل D و E عمود بر رودخانه به ترتیب در پایین دست و بالادست محور سد زیرزمینی و چکدم احداثی به انجام رسید. مدل­سازی دو بعدی بر اساس داده­ های برداشت شده با استفاده از نرم افزار RES۲DINV و تدقیق سازی نتایج مدل با استفاده از مطالعات زمین­ شناسی انجام گرفت. در این تحقیق دو محدوده حرکت آب یکی مسیر مدفون با تراوایی قابل توجه و دیگری از امتداد نمایی ناودیس شکل در ساحل راست رودخانه آشکارسازی شد. نتایج حاصل از پروفیل A حاکی از تشکیل شدن زون تخریب گسل شمالی–جنوبی و حرکت آب از سکوی سمت راست از ارتفاع ۱۴۵۷ (ارتفاع تاج خاکریز) تا ارتفاع ۱۴۵۰ متر است. مقاومت ویژه الکتریکی بدنه خاکی با بیش از ۱۰۰ اهم متر، حاکی از خشک بودن بافت رسی آن است. در پروفیل B در فاصله ۵۰ متری محور خاکریز در تراز ارتفاعی ۱۴۲۸ تا ۱۴۴۳ متری، منطقه­ ای با مقاومت ویژه کم به ابعاد ۲۰ در ۱۵ متر در یک نمای ناودیسی شکل بیانگر محیطی مرطوب است که با توجه به ابعاد و عمق آن، قسمت اعظم حرکت آب از این محل می­ باشد. پروفیل D تاییدی بر وجود و آشکارسازی مسیری مدفون با تراوایی قابل توجه می­ باشد که با نتایج پروفیل­ های A و B همخوانی دارد. پروفیل E تاییدی بر گسل شمالی–جنوبی و هدایت جریانات زیرقشری به سمت ساحل راست می­ باشد. در مجموع کاربرد روش یاد شده به عنوان ابزاری کارامد می­ تواند در زمان کم و هزینه قابل قبول، ارزیابی میزان و جهت جریان آب را شناسایی نماید. نتیجه کمی این مطالعه موید عملکرد مثبت اقدامات انجام شده است که منجر به ایجاد ذخیره­ای به حجم ۱۲۰ هزار مترمکعب طی چندین مرحله در سال، در مدیریت سیلاب­ ها و تغذیه واداری در افزایش توان سفره­ های سمت راست رودخانه در طول ۵۰۰ و عرض ۲۰۰ و ضخامت ۲۰ متر شده که این میزان آب در شکستگی­ های یاد شده با سرعتی حدود ۱۰ متر در روز در حال حرکت می­ باشد.

پروفیل دوقطبی-دوقطبی, تغذیه واداری, جریانات زیرقشری, مدل سازی دو بعدی, نرم افزار RES۲DINV