رحمت الله کریمی زاده - استادیار پژوهش، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران، ایران
طهماسب حسین پور - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم آباد، ایران
پیمان شریفی - دانشیار، گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران
جبار آلت جعفربای - مربی پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گنبد، ایران
کمال شهبازی هومونلو - مربی پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران
کاووس کشاورزی - استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، یاسوج، ایران

آگاهی از برهمکنش ژنوتیپ × محیط به به نژادگران کمک می کند تا بتوانند بهترین ژنوتیپ ها را برای مناطق مختلف انتخاب کنند. هدف از این پژوهش، دست یابی به ژنوتیپ های پرمحصول گندم دوروم از بین چند لاین برگزیده بود تا بتوانند سازگار با شرایط آب و هوایی مناطق دیم گرمسیری و نیمه گرمسیری و برتر از ارقام شاهد منطقه باشند. در این پژوهش، ۱۶ ژنوتیپ گندم دوروم برگزیده از آزمایش های پیشرفته مقایسه عملکرد، به همراه دو رقم شاهد دهدشت و سیمره، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار به­مدت سه سال زراعی (۹۵-۱۳۹۲) در چهار منطقه (گچساران، گنبد، خرم آباد و مغان) مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس مرکب داده ها نشان داد که آثار اصلی ژنوتیپ، سال و مکان و برهم­کنش سال × مکان و ژنوتیپ × سال × مکان در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. تجزیه واریانس AMMI نیز نشان داد که چهار مولفه اصلی اول معنی دار بودند و در مجموع حدود ۸۱ درصد از تغییرات برهم­کنش ژنوتیپ × محیط را توجیه کردند. بیش­ترین عملکرد دانه در ژنوتیپ شماره ۶ (۳۵۹۲ کیلوگرم در هکتار) و کم­ترین میزان آن در ژنوتیپ شماره ۱۸ (۳۲۲۹ کیلوگرم درهکتار) مشاهده شد. محیط های ۱۰، ۸، ۱۱ و ۱۲ با بردارهای بلند، از قدرت تفکیک بالایی برخوردار بودند. نتایج این تحقیق بر اساس شاخص های AMMI نشان داد که ژنوتیپ های ۳، ۵، ۶، ۱۳ و ۱۵ با میانگین عملکرد دانه بالاتر از میانگین کل در بیش­تر محیط ها، به­عنوان ژنوتیپ های پایدار و برتر آزمایش بودند. از بین آن ها، ژنوتیپ شماره ۱۳ با توجه به دارا بودن سازگاری عمومی مناسب، می تواند به عنوان ژنوتیپ امیدبخش و نامزد معرفی رقم جدید برای مناطق دیم گرمسیر و نیمه گرمسیر باشد.

تجزیه امی, تنش های محیطی, ژنوتیپ امیدبخش, سازگاری عمومی