فیروز شکیبا - دانشجوی دکترا هیدروژئولوژی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
غلامحسین کرمی - دانشیار گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود
عزیزالله طاهری - استاد گروه زمین شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود

سازند تیرگان در بخش ساختاری کپه داغ از مهم ترین سازندهای کارستی بوده و حاوی منابع آب مهمی است. چاه های آب حفر شده در این سازند آبدهی بسیار متفاوتی دارند. با بررسی های لیتولوژی، ۹۰ برش­نازک سنگ، لاگ های ژئوفیزیکی، تغییرات آبدهی و افت سطح آب چاه ها، سیمای مرفولوژیکی، پتانسیل توسعه کارست سازند تیرگان در شمال خاور شهر بجنورد مورد بررسی قرار گرفته است. توسعه کارست در هر واحد سنگی وابسته به محیط­رسوبی و فرایند های دیاژنز بعدی آن می باشد. در این منطقه تیرگان به سه واحد سنگی آهکی و دو واحد آهکی- مارنی قابل جدایش است. این سازند در یک رمپ هموکلینال و چهار کمربند رخساره ای جزرومدی، لاگون، سد تا دریای باز نهشته شده و در آن ۱۲ ریزرخساره شناسایی شد. فشردگی، استیلولیتی شدن به عنوان عوامل موثر دیاژنیتیکی از پایین به بالای سازند به طور چشمگیری کاهش یافته است. ورود ذرات تخریبی مانند کوارتز به محیط­رسوبی از پایین به بالا کاهش یافته است. لاگ های گاما کاهش مقدار شیل به سمت بالای سازند و افزایش خلوص آهک در لایه بالایی را نشان می دهد. از طرفی آهنگ تولید کربنات و گوناگونی آلوکم ها نیز بیش­تر شده است. این رخداد ها اصولا پتانسیل توسعه کارست را به نحو چشمگیری افزایش داده است. سیمای مورفولوژیکی کارست توسعه یافته مانند فروچاله، دره های خشک از نشانه های این توسعه است. نشانه مهم دیگر توسعه کارست از پایین به بالا، در افزایش چشمگیر آبدهی چاه ها، از ۲۵ به ۶۰ لیتر در ثانیه، افزایش مقدار قابلیت انتقال از ۱۳۴ به ۱۰۳۷ متر مربع در روز دیده می شود. از سویی کاهش میزان آبدهی چاه ها طی بیست سال به سمت بالای سازند بسیار کم (کمتر از ۲۰ درصد) مشاهده می شود در حالی که کاهش آبدهی چاه های حفر شده در بخش های میانی به بیش از ۵۰ درصد می رسد.

سازند تیرگان, ریزرخساره, توسعه کارست, قابلیت انتقال