محمد مهدی تقوی گرجی - Noor Branch, Islamic Azad University
مهدی وفاخواه - Department of Watershed Management, Faculty of Natural Resources and Marine Sciences, Tarbiat Modares University
شعبانعلی غلامی - Noor Branch, Islamic Azad University

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: عدم وجود مدیریت صحیح استفاده از اراضی در یک حوزه آبخیز، تاثیرات نامناسبی بر منابع موجود در آن دارد. بهینه سازی کاربری اراضی یکی از راه­ کارهای مناسب برای دستیابی به توسعه پایدار و کاهش هدررفت منابع می باشد. تحقیق حاضر در حوزه آبخیز کسیلیان واقع در شهرستان سوادکوه به منظور تعیین مناسبترین ترکیب کاربری اراضی برای کاهش وقوع سیلاب و بیشینه سازی سود صورت گرفته است. مواد و روش ها: در ابتدا کلیه مطالعات موجود شامل مطالعات فیزیوگرافی، خاکشناسی، پوشش گیاهی، هیدرولوژی، اقتصادی- اجتماعی از شرکت آب منطقه ای و اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران جمع آوری و طی بازدیدهای صحرایی تکمیل شد. بدین منظور با استفاده از پرسشنامه هزینه و درآمد هر یک از کاربری­ های اراضی حوضه به دست آمده و همچنین میزان سیلاب در کاربری­ های مختلف با استفاده از نرم­ افزار HEC-HMS و استفاده از اطلاعات سه واقع بارش در سال­ های ۷۵-۱۳۷۰ مربوط به ایستگاه باران­ نگاری سنگده و هیدروگراف سیلاب همین وقایع در ایستگاه هیدرومتری ولیک بن واقع در خروجی حوضه انجام گردید. همچنین نقشه های شیب و عمق خاک طبق استانداردهای استفاده از اراضی به عنوان ورودی توابع هدف و محدودیت های مدل بهینه سازی کاربری اراضی تهیه شد. مدل برنامه ریزی خطی چند هدفی، با استفاده از روش سیمپلکس در نرم افزار ADBASE نوشته و حل شد. یافته ها: نتایج نشان داد به طور کلی، میزان سیلاب از ۰/۸۹ مترمکعب در ثانیه قبل از بهینه سازی کاربری اراضی، به ۰/۷۴ مترمکعب در ثانیه، بعد از بهینه سازی کاربری اراضی کاهش یافته و این بیانگر کاهش ۲۴/۴۹% میزان سیلاب است. همچنین میزان سودآوری کاربری های اراضی مختلف در حوزه آبخیز مورد مطالعه از ۲۵۰۸۵/۱۰۲ میلیون ریال در سال، قبل از بهینهسازی کاربری اراضی، به ۱۴۶۹۲/۹۰۲ میلیون ریال بعد از بهینه سازی کاربری اراضی کاهش یافته و این بیانگر کاهش ۵۶/۵۸% میزان سودآوری حوزه آبخیز پس از بهینه سازی کاربری اراضی طبق معیارهای استاندارد است. نتیجه گیری: از میان کاربری های اراضی مختلف، کاهش اراضی کشت دیم و افزایش اراضی جنگل حساس ترین کاربری های اراضی در حوزه آبخیز کسیلیان می باشند که بیشترین تاثیر را در کاهش سود و مقدار سیلاب دارند.    

Flood reduction, Kasilian watershed, Land use, Linear programming, Optimization, برنامه ریزی خطی, بهینه سازی, حوزه آبخیز کسیلیان, کاربری اراضی, کاهش سیلاب