مصطفی ملایی - دانشگاه شهید بهشتی

بررسی وضعیت و سیر تحول تولید و تجارت فرش در سلطان­آباد در دوره قاجار مصطفی ملایی[۱]،  چکیده با احیاء صنعت فرش ایران در دوره قاجار در نیمه اول قرن ۱۹م/ ۱۳ق و سپس رونق آن در اواخر این قرن و اوایل سده ۲۰م، تولید و تجارت آن به جایگاه خاصی رسید. در این بین، سلطان­آباد عراق از مهم­ترین مراکز فرش­بافی در اواخر دوره قاجار محسوب می­شد که سهم عمده­ای از تولید و صادرات فرش کشور را به خود اختصاص داده بود. این پژوهش بر آن است، با روش توصیفی­ تحلیلی و با استفاده از منابع و اسناد سازمان آرشیو ملی و مرکز اسناد وزارت امور خارجه، به این پرسش پاسخ بدهد که سیر تحول تولید و تجارت فرش در سلطان­آباد در دوره قاجار چگونه بوده است؟ بر اساس یافته­های پژوهش، در نیمه اول قرن ۱۹م/ ۱۳ق، بافت فرش در سلطان­آباد توسط قالی­بافان شهری و روستایی و در کارگاه­های خانگی به صورت محدود انجام می­شده و عمدتا در بازارهای داخل کشور مورد معامله قرار می­گرفته است. اما در نیمه دوم این قرن و اوایل سده ۲۰م/ ۱۴ق، متاثر از عواملی چون موقعیت جغرافیایی منطقه عراق و قرار گرفتن بر سر راه­های ارتباطی، وجود نیروی انسانی (بافندگان) ماهر و فراوان در آنجا، همچنین دسترسی به پشم مرغوب مناطق غرب کشور و سرانجام سرمایه­گذاری تجار و شرکت­های داخلی و خارجی در صنعت فرش سلطان­آباد، تعداد کارگاه­های بزرگ قالی­بافی و حجم تولید این فرآورده افزایش قابل توجهی یافت و ارزش صادرات آن به رشد و رونق بالایی رسید، به گونه­ای که فرش­های دست­باف آنجا عمدتا راهی بازارهای اروپا و آمریکا می­شد. واژه­های کلیدی: فرش، سلطان­آباد، تولید، تجارت، قاجار.     [۱] . دکتری تخصصی ایران­شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، بنیاد ایران­شناسی M.s.mollaii@gmail.com

Carpet, Sultanabad, Production, Trade, Qajar, فرش, سلطان آباد, تولید, تجارت, قاجار.