مهدی یزدی زاده - Department of Plant Breeding and Biotechnology, University of Zabol, Zabol, Iran
لیلا فهمیده - Department of Plant Breeding and Biotechnology, Gorgan University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Gorgan; University of Zabol, Zabol, Iran
قاسم محمدی نژاد - Research & Technology Institute of Plant Production, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran
محمود سلوکی - Department of Plant Breeding and Biotechnology, University of Zabol, Zabol, Iran
بابک ناخدا - Department of Molecular Physiology, Agricultural Biotechnology Research Institute of Iran, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Mahdasht Rd, Karaj, Iran
فاطمه ابراهیمی - Research & Technology Institute of Plant Production, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: ارزن دم روباهی به عنوان یک محصول چند منظوره دارای پتانسیل های مغذی و دارویی است. این مطالعه با هدف بررسی و مقایسه تنوع مجموعه ژرم پلاسم گسترده­ ی ارزن دم روباهی (۱۳۴ ژنوتیپ) براساس ۱۴ صفت زراعی مورد مطالعه انجام شد. مواد و روش­ ها: در این تحقیق بذور ۱۳۴ ژنوتیپ ارزن دم روباهی که شامل مجموعه گسترده ژرم پلاسم ارزن دم روباهی می­ باشد، از پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی، قطب علمی تنش های محیطی غلات دانشگاه شهید باهنر کرمان تهیه شد. آزمایش در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت شرایط نرمال طی سال زراعی ۱۳۹۶ اجرا شد. صفات زراعی شامل: درصد جوانه­زنی بذر ارتفاع گیاه، تعداد برگ در بوته، طول برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تعداد پنجه، طول خوشه، عملکرد دانه، تعداد گیاهان روی خط، عملکرد علوفه، وزن بذور بوته برتر، وزن هزار دانه، شاخص برداشت و عملکرد بیولوژیکی اندازه گیری شد و سپس داده ­های حاصله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته­ ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اختلاف ژنوتیپ های مورد مطالعه از نظر تمامی صفات به غیر از صفات عرض برگ و تعداد گیاهان روی خط در سطح ۱ درصد معنی­دار بود. بر آورد ضریب همبستگی بین صفات نشان داد که عملکرد دانه و عملکرد علوفه با تمامی صفات  به استثنای عرض برگ همبستگی مثبت و معنی داری داشتند، همچنین صفت عملکرد دانه با عملکرد بیولوژیک و عملکرد علوفه بیشترین همبستگی مثبت و معنی دار (به ترتیب ۰/۹۷ و ۰/۹۴) داشت. در ادامه نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که ۴ مولفه اصلی اول بیش از ۷۵/۶۲ درصد از واریانس کل صفات را توجیه کردند و مولفه های اول تا چهارم  به ترتیب ۴۹/۸۰، ۹/۸۷ و ۸/۳۲ و ۷/۵۴ درصد از کل واریانس را به خود اختصاص داده اند. براساس نتایج تجزیه خوشهای، ژنوتیپها به ۴ گروه ژنوتیپی تقسیم شدند و ژنوتیپهای موجود در گروه اول از لحاظ عملکرد علوفه و عملکرد بذر نسبت به بﻘیه گروه ها برتری داشتند. نتیجه­ گیری: در مجموع ژنوتیپها از نظر صفات اندازه­گیری شده به طور قابل توجهی متفاوت بودند که این مطلب بیانگر وجود تنوع قابل توجه در میان ژرم پلاسم مورد مطالعه بود. با توجه به اینکه برخی ژنوتیپها در خوشه اول (۱۶۰، ۶۸، ۱۵، ۲۳، ۷۲، ۷۳، ۳۹، ۱۷۰، ۵۷ و ۱۲۲) از نظر عملکرد بذر و عملکرد علوفه از برتری قابل توجهی برخوردار بودند، لذا می­توانند برای مطالعات آتی اصلاح نباتات به عنوان ژنوتیپهای برتر در برنامه­ های به نژادی و انتخاب به منظور افزایش عملکرد علوفه و دانه ارزن دم روباهی مورد توجه و استفاده قرار بگیرد.  

Cluster analysis, Forage yield, Genetic diversity, Seed yield, Phenotypic correlation, تجزیه کلاستر, تنوع ژنتیکی, عملکرد دانه, عملکرد علوفه, همبستگی فنوتیپی