جلیل هلالی - گروه مهندسی آبیاری و آبادانی، پردیس کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران
الهام پیشداد - گروه اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
معصومه علی دادی - گروه اقلیم شناسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
صدیقه لوک زاده - شرکت مدیریت منابع آب ایران، تهران، ایران
ابراهیم اسعدی اسکویی - پژوهشکده هواشناسی و علوم جو، تهران، ایران
رضا نوروز ولاشدی - گروه مهندسی آب، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

تغییرات بارش فصلی و سالانه تابع عوامل طبیعی و اقلیمی متعددی است که یکی از مهم­ترین آن­ها نمایه­های دورپیوندی هستند. هدف مطالعه کنونی، ارزیابی و بررسی همبستگی نمایه­های دورپیوندی با بارش­های پاییزه حوضه­های آبریز ۳۰ گانه ایران است. به این منظور، داده­های بارش فصل پاییز ۷۱۷ ایستگاه سینوپتیک، اقلیم­شناسی و باران­سنجی در یک دوره اقلیمی ۲۸ ساله (۱۹۸۸-۲۰۱۵) بدون خلا آماری و همگن انتخاب و همبستگی آن­ها با هشت نمایه دورپیوندی SOI، MEI، NAO، AO، NCP، C-SST، M-SST و P-SST با هشت تاخیر زمانی به دست آمد، سپس معناداری آن­ها بررسی و در نهایت تحلیل شدند. نتایج نشانگر همبستگی مثبت معنادار نمایه­های MEI (۱/۲۹ تا ۳/۴۳ درصد ایستگاه­های حوضه­های غربی، جنوبی، شرقی و شمال شرقی) و نمایه NAO (۴/۲۹ درصد ایستگاه­های حوضه­های شمال غربی) بودند در حالی که دو نمایه SOI (در ۳/۲۳ تا ۷/۵۳ ایستگاه­های حوضه­های غربی، جنوبی، شرقی و شمال شرقی) و C-SST (۳/۲۳ ایستگاه­های حوضه­های جنوب شرقی) دارای همبستگی منفی و معنادار بودند. از نظر گام زمانی مشخص شد شاخص­های Oct-MEI (۳/۴۳ درصد ایستگاه­ها همبستگی مثبت) و Aug-SOI (۷/۵۳ درصد ایستگاه­ها همبستگی منفی) با بیشترین ایستگاه­های مورد مطالعه همبستگی معنادار داشتند. بررسی حوضه­ای مشخص کرد فراوانی همبستگی­های معنادار در حوضه­های آبریز مختلف بین ۹/۱۰ الی ۳۶ درصد متغیر است. نتایج این پژوهش نشان می­دهد که حدود ۱۰ حوضه از حوضه­های مورد مطالعه با بیش از ۳۰ درصد نمایه­های دورپیوندی همبستگی معنادار دارند که در هر حوضه آبریز متغیر است. بنابراین، نمایه­های دورپیوندی را با گام­های زمانی مختلف می­توان به عنوان متغیرهای پیش­بینی کننده بارش پاییزه در حوضه­های آبریز ایران مورد استفاده قرار داد.

نمایه های دورپیوندی, بارش پاییزی, حوضه های آبریز ایران, دمای سطح دریا