رحمت عباسی - گروه زراعت دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران
میثم نامداری - دانشجوی دکتری زراعت، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

به منظور بررسی ویژگی­های زراعی و بهره­وری در کشت مخلوط کنجد (Sesamum indicum L.) با سویا (Glycine max L. merr.) به روش جایگزینی، آزمایشی در دو سال زراعی (۱۳۹۸-۱۳۹۶) به صورت طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار، در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اجرا شد. تیمارهای آزمایش شامل نسبت­های اختلاط ۲۵:۷۵، ۵۰:۵۰، ۷۵:۲۵ (به ترتیب کنجد-سویا) و تک­کشتی هر یک از دو گیاه بود. نتایج نشان داد که کشت خالص کنجد، دارای بیشترین میانگین شاخه ­فرعی و کپسول در بوته بود. در سویا نیز نسبت اختلاط ۵۰:۵۰ از نظر تولید تعداد شاخه ­فرعی و غلاف در بوته موفق­تر بود. همچنین بالاترین عملکرد دانه از کشت خالص کنجد و سویا به ترتیب با میانگین ۴۳/۲۰۷۷ و ۳۲/۴۳۶۵ کیلوگرم در هکتار حاصل شد. نسبت اختلاط ۵۰:۵۰ و ۷۵:۲۵ به ترتیب با میانگین ۱۷/۱ و ۰۱/۱، دارای نسبت برابری زمین بالاتر از یک بودند. در نهایت نسبت اختلاط ۵۰:۵۰ به دلیل سهم ۹۸/۵۳ درصدی اثر مکملی گیاهان مورد مطالعه بر عملکرد دانه، دارای بیشترین بهره­وری در سیستم کشت مخلوط بود. این در حالی است که افزایش ناچیز کارایی در نسبت اختلاط ۷۵:۲۵، به سهم ۷۳/۷۶ درصدی اثر انتخابی و تسلط رقابتی سویا در کشت مخلوط تعلق داشت.

اثر انتخابی, اثر مکملی, تعداد غلاف در بوته, نسبت اختلاط, نسبت برابری زمین