نادر روشن
سید حمیدرضا ابطحی
غلامعلی دانش فر
شهرام اخلاقپور
عباس ارجمند شبستری
محمد رضا یاوری

مقدمه. تعیین شیوع عوارض طولانی مدت ریوی ناشی از گاز خردل در نیروهای اعزامی جهاد سازندگی به جبهه های جنگ مواد و روش ها. نیروهای اعزامی جهاد سازندگی که تماس با گاز خردل آنان احراز شده بود پس از ۱۵ الی ۱۸ سال از سراسر کشور به مرکز شهید شوریده تهران دعوت شده و تحت معاینات بالینی و اقداماتی از قبیل عکس ساده و HRCT ریوی و اسپیرومتری قرار گرفتند و براساس تعاریف مشخص به بیماری های مختلف ریوی گروه بندی شدند. نتایج. ۲۶۶ نفر بررسی های ریوی را کامل نمودند؛ عکس ساده ریوی در اکثریت موارد (۸۸%) طبیعی بود. یافته مهم در HRCT احتباس هوا (air trapping) بود که بطور قابل توجه در ۱۲% موارد مشاهده شد ولی دراغلب موارد HRCT (۶۴%) طبیعی بود. شیوع عوارض ریوی بدین صورت مشاهده شد: (۱۵COPD (۴۰ %، آسم ۳/۱۱% (۳۰)، برونشیولیت ابلیترانت ۱/۷% (۱۹ نفر)، برونشیت مزمن ساده ۳/۲% (۶)، فیبروز ریوی ۴/۰% (۱)، تنگی نفس غیراختصاصی ۶/۳۷% (۱۰۰) و سرفه غیراختصاصی ۹/۱% (۵)؛ گروهی از مصدومین تعاریف بیماری های ریوی را بطور کامل تکمیل نمی کردند ولی براساس شواهد بالینی و پاراکلینیکی تعاریف احتمالی برایش مطرح شد. بحث. مصدومین مورد مطالعه از نیروهای پشتیبانی جنگ بوده و اغلب با مقادیر کمتری از گاز خردل نسبت به سربازان برخورد داشته اند. به نظر می رسد در مواجهه های خفیف تر با گاز خردل بیماری راه های هوایی مانند آسم و COPD شایع تر از آسیب های شدید این راه ها مانند برونشکتازی و بیماری های پارانشیمی مانند فیبروز ریوی باشد.

گاز خردل, بیماری مزمن ریوی, برونشیولیت ابلیترانت, احتباس هوا