فریبا نعمتی شمس آباد - ۱- دانشجوی کارشناسی ارشد گروه مهندسی علوم خاک، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد
حسین ترابی - دانشگاه شاهد-عضو هیات علمی گروه خاکشناسی دانشکده علوم کشاورزی
امیر محمد ناجی - استادیار گروه اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی، دانشکده علوم کشاورزی، دانشگاه شاهد

رس­های آلی کانی­های رسی طبیعی هستند که با مواد پلیمری، اصلاح شده و برای اهداف خاصی استفاده می­شوند. این تبادل باعث بازماندن دائم لایه­های رس و ایجاد تخلخل بیشتر و افزایش سطح بین لایه­ها جهت تبادل می­شوند. این مطالعه به منظور بررسی راندمان جذب و رهاسازی نیترات توسط رس بنتونیت ایرانی (اراک) اصلاح­ شده با سورفکتانت کاتیونی هگزا­ دی­سیل­­تری­­متیل­­­آمونیوم بروماید­(HDTMA-Br) در دو اندازه میکرو و نانومتر و در دو سطح سورفکتانت ۱۰۰ و ۲۰۰ درصد گنجایش تبادل کاتیونی، در سطوح ۰، ۳، ۶، ۹، ۱۴، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلی­مولار نیترات و رهاسازی در دو غلظت ۶ و ۲۰ میلی مولار نیترات در زمان های ۱۵، ۳۰، ۴۵ دقیقه و ۱، ۲، ۸ و ۱۶ ساعت به صورت طرح فاکتوریل در قالب طرح پایه­ی کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که نانو ذرات بنتونیت آلی قادر هستند در سطح سورفکتانت ۲۰۰ درصد CEC، محلول­های آبی آلوده به نیترات در غلظت­های ۳، ۶، ۹، ۱۴، ۲۰، ۳۰ و ۴۰ میلی­مولار را با راندمان به ترتیب، ۹۶، ۹۴، ۹۱، ۹۰، ۸۴، ۷۶ و ۶۸ درصد، جذب و پالایش نمایند در حالی که این راندمان برای میکرو بنتونیت­های آلی به ترتیب، ۸۷، ۹۲، ۸۹، ۸۶، ۷۴، ۸۰ و ۶۸ درصد می­باشد. سطح سورفکتانت ۲۰۰ درصد CEC در هر دو ذره نانو و میکرو بنتونیت آلی، راندمان بسیار بهتری را نسبت به سطح سورفکتانت ۱۰۰ درصد CEC، دارا می­باشد. نتایج نشان داد که سطح غلظت سورفکتانت دارای اختلاف معنی­داری (۰۱/۰ p≤) در جذب و رهاسازی نیترات است در حالی که اندازه ذرات اختلاف معنی داری (۰۱/۰ p≤) نداشتند، اما نانو بنتونیت آلی در سطح سورفکتانت ۲۰۰ درصد گنجایش تبادل کاتیونی و غلظت های اولیه کم نیترات دارای بالاترین راندمان جذب (۹۶ درصد) و حداقل رهاسازی (۷/۳ درصد) می­باشند.

بنتونیت اصلاح شده, سورفکتانت کاتیونی, رس آلی, گنجایش تبادل کاتیونی