اسماعیل ضرغامی - استادیار (P.H.D) دانشگاه تربیت دبیر شهرد رجایی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
میلاد الفت - دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت دبیر شهرد رجایی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی

امروزه بحث بازگشت به طبیعت و الگوبرداری از آن به عنوان یکی از چالش های مهم در دنیا مطرح شده است. فرم های پایدار طبیعی و فراکتالی این قابلیت را دارند که با کمترین کمیت و مقدار، بیشترین بازدهی و کارایی را حاصل کنند. بحث هندسه فراکتال اولین بار در سال 1975 توسط بنویت مندلبروت مطرح شد. این در حالی است که رد پای آن صدها سال پیشتر در معماری مسلمانان مشاهده می گردد. تا کنون معماری اسلامی و بناهای این دوره از این زاویه نگریسته نشده است. لذا جا دارد معماری اسلامی از این بعد نیز بررسی گردد. در این مقاله با تکیه بر شیوه بیان نمادین معماری و تزئینات اسلامی قصد بر این است که بررسی و شناخت معنایی هندسه فراکتال در معماری اسلامی و همچنین اهمیت بازیابی این هندسه پایدار فراکتالی و مفهوم آن در دوران معاصر مورد پژوهش و بررسی قرار گیرد. روش پژوهش به کاربسته شده بصورت مطالعه اسنادی و کتابخانه ای از نوع کیفی و تحلیلی محتوا بوده و به همراه آن مطالعه نمونه موردی با بررسی اثر ارزنده مسجد شیخ لطف الله اصفهام می باشد. می توان گفت که نتایج حاصله نشان دهنده این است که هنرمند مسلمان با استفاده از انواع اشال هندسی و گیاهی در بناهای اسلامی در پی آن است که اثبات ک ند پیوستگی خاصی در بین حیات جماد، نبات و دنیای انسان وجود دارد. و عالم متکثر جدا از سرمنشاء آن نیست. مهمتر از آن هنرمند اسلامی با تقید عملی خود به استفاده از نقوش طبیعی اعتقاد راسخ خود را به رجحان هندسه طبیعت و ارگانیسم زنده ابزار می نماید. به این ترتیب مشاهده می گردد که هندسه فراکتالی از زمان شکل گیری هنر معماری اسلامی به نوعی رایج بوده است و عناوین امروزی تحت نام هندسه فراکتالی، تعابیر جدید دوره معاصر اخیر است. همچنین هندسه فراکتالی با ریشه ای که در معماری اسلامی دارد شایسته بررسی و توجه بیشتر می باشد.

معماری اسلامی، هندسه فراکتال، وحدت در ثرت، نقوش اسلامی، مسجد شیخ لطف الله