فریبا اسفندیاری - دانشیار و دکترای ژئومورفولوژی،عضو هیئت علمی دانشگاه محقق اردبیلی
توحید موسی پور - دانش آموخته کارشناسی ارشد ژئو مورفولوژی، دانشگاه محقق اردبیلی

امروزه بحران زلزله به عنوان بخشی از زندگی روزمره بشر درآمده است. این پدیده به خودی خود نتایج مطلوبی را در پی ندارد، بلکه آنچا از زلزله یک فاجعه میسازد، عدم پیشگیری از تأثیر آن و عدم آمادگی جهت مقابله با عواقب آن است. از اینرو در ارتباط با کاهشخسارات ناشی از زلزله می توان تدابیر و برنامه ریزی های دقیقی را به انجام رساند.زمین لرزه یا زلزله ،حاصل ارتعاشاتی بصورت امواجنوسانی در پوسته زمین است.در اثر رها شدن مقدار زیادی انرژی و یا انباشته شدن آن در برخی از نقاط اعماق،ضربه های سنگین وارد و منجر به تکانهای زمین می گردد که ارتعاشات ناشی از آن ها بصورت امواج نوسانی در لایه های زمین منتشر و در نقاطی از سطح زمینبصورت زلزله ظاهر می گردد. کشور ایران از نظر زمین شناسی در کمربند آلپ هیمالیا یکی از کمبرندهای مهم زلزله خیز جهان قرار گرفته است،چنانکه نقشه پهنه بندی زلزله نشان میدهد3/2 وسعت کشور در محور زلزله پرخطر قرار گرفته است. منطقه مورد مطالعه)شهر گرمی(،در نقشه پهنه بندی خطر نسبی زمین لرزه، ارائه شده در آیین نامه 2022 ایران ، بانسبت شتاب مبنای طرح 32 % در پهنه باخطر نسبی زیاد قرار دارد. منطقه مورد مطالعه)شهر گرمی(از نظر کالبدی به دو قسمت جنوبی با توپوگرافی خشن و بخش شمالی نسبتآهموار تقسیم می شود.بخش جنوبی شهر به علت توپوگرافی خشن محدودیتهایی در توسعه فضایی شهر،ارتباطی و فنی داخلی ایجاد کرده،و بخش شمالی شهر بدلیل نزدیکی به گسل های مهم منطقه)اظماره پایین و هاچاکندی( می تواند شهر گرمی را در برابر زمین لرزهآسیب پذیر سازد.بنابر این در پژوهش حاضر با هدف سنجش آسیب پذیری شهر در برابر زلزله ، از مدل TOPSIS و روش تحلیل شبکهدر محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی) GIS ( استفاده شده است تا از این طریق راهکارهای مؤثر جهت کاهش خسارات ناشی از زلزله ارائه گردد. شاخص هایی که در این پژوهش مورد ارزیابی قرار گرفته اند شامل شیب، فاصله از گسل، تعداد طبقات، تراکم ساختمانی، تراکمجمعیت، نوع مصالح، عمر بنا، کیفیت بنا، دسترسی به شبکه معابر، سازگاری کاربری ها می باشد. بدین طریق که ابتدا هریک از شاخص هابصورت مجزا بر اساس نظر کارشناسی وزن دهی شده و میزان آسیب پذیری آنها ارزیابی شد. سپس این لایه ها در محیط Idrisi بر اساسCRITIC وزن دهی شدند و وزن نهایی هریک از شاخص ها بدست آمد . نتایج به دست آمده از تحلیل درجات آسیب پذیری در نواحی شهر گرمی نشان می دهد که محله 1 از ناحیه 1شهر، آسیب پذیر ترین محله شهر است)بسیار پر خطر(، و محله 3 و 4 در رتبه های بعدی آسیب پذیری قرار دارند. محله 5 و 7 از ناحیه 2 بسیارکم خطر می باشد.

شهر گرمی،آسیب پذیری،زلزله،گسل،مدل TOPSIS ، GIS