سیده اعظم موسوی مزرجی - دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
قربانعلی نعمت زاده - استاد دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان
حمید نجفی زیرنی - استادیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری
مرتضی اولادی - دانشجوی دکترای اصلاح نباتات مهندسی ژنتیک و کارشناس ارشد پژوهشکده ژنتیک و زیست فناوری کشاورزی طبرستان، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

تولید بذور هیبرید یکی از راه های دستیابی به افزایش تولید برنج متناسب با نرخ رشد جمعیت است. بکارگیری تکنولوژی تولید بذر هیبرید مستلزم شناخت لاین های اعاده کننده باروری و نگهدارنده نرعقیمی و بررسی خلوص ارقام نرعقیمی سیتوپلاسمی آن هاست. به همین منظور در این تحقیق 20 لاین موتانت 6M ( طارم چالوسی، سنگجو، دمسیاه، فجر، نعمت، سپیدرود، آمل 3، دشت و پژوهش) حاصل از پرتودهی اشعه گاما در تلاقی با ندا A (لاین نرعقیم سیتوپلاسمی) استفاده شد. جهت ردیابی ژن های اعاده کننده باروری از دو نشانگر ریز ماهواره (SSR) ، RM443 و RM6737 که به ترتیب در فاصله 4/4 (بر روی کروموزوم 1) و 1/6 (بر روی کروموزوم 10 ) سانتی مورگان از جایگاه ژنی 3RF و 4RF هستند استفاده شد. نتایج باروری دانه های گرده با رنگ آمیزی KI2I و نتایج بررسی باروری خوشه های 1F نشان داد که تعداد هفت لاین موتانت در تلاقی با ندا A M6-P9-2-1) ، M6-P10-2-2-1 ، M6-P10-2-5-2-1 ، M6-P10-5-4-3-2 ، M6-P11-6-1-1 ، M6-P11-9-1 و M6-P12-5-3-3) باروری دانه گرده و خوشه بیش از 80% داشتند. در بررسی های مولکولی مربوط به مارکر RM443، تعداد هفت لاین، باند مربوط به ژن 3RF را نشان دادند، و در مارکر RM6737 تعداد پنج لاین، باند مربوط به ژن 4RF را نشان دادند. در مجموع تعداد پنج لاین ( M6-P10-2-2-1 ، M6-P10-2-5-2-1 ، M6-P10-5-4-3-2 ، M6-P11-6-1-1 و M6-P11-9-1 ) هر دو باند مربوط به ژن 3RF و 4RF را نشان دادند. در حالیکه لاین های موتانت M6-P10-2-6-2، M6-P8-3-2-1 و M6-P11-6-2-2 به عنوان ارقام نگهدارنده نرعقیمی شناسایی شدند. بنا بر پژوهش های انجام شده می توان لاین هایی که هر دو باند را در ژن خود دارند به عنوان لاین های بالقوه باروری در تولید بذور هیبرید استفاده نمود.

برنج هیبرید، نگهدارنده نرعقیمی، نرعقیمی سیتوپلاسمی، نشانگر ریز ماهواره، ژن های Rf