ارزیابی عملکرد پروژه های آبخیزداری در رابطه با کنترل فرسایش و رسوب و استحصال آب و نقش آن در بهبود تولید و درآمد آبخیزنشینان (مطالعه موردی، ارزیابی چندین پروژه اجرائی آبخیزداری در استان اصفهان)

کمی نمودن میزان تاثیر پروژه های آبخیزدار به وسیله اندازه گیری پارامترهای تعیین کننده و بررسی چگونگی دستیابی به اهداف اصلی و فرعی آبخیزداری، اولین گام اصولی در ارزیابی پروژه های آبخیزداری است. به همین دلیل ضرورت دارد در هر حوضه ای که پروژه هایی به اجرا در آمده مورد نقد و ارزیابی قرار بگیرد. در اینماطلعه ارزیابی موردی چند نمونه اقدامات آبخیزداری نظیر ارزیابی پروژه تراسبندی و نقش آن درکنترل فرسایش و رسوب و بهبود تولید و درآمد بهره برداران و ارزیابی پروژه های بانکت و فارو و نقش آن در کنترل رواناب و رسوب و ارزیابی احیا پوشش گیاهی به وسیله و کشت گیاهان مرتعی و قرق و حفاظت آن و نیز ارزیابی میزان تغذیه سفره های زیر زمینی تحت تاثیر پژه های اجرا شده سیستم های کنترل وبهرهبرداری از آبهای فصلی درچند شهرستان انجام پذیرفته است. در ارزیابی عملکرد پروژه احداث کنتور فارو در اراضی شیبدار مرتعی و کشت گیاهان مرتعی و قرق آن و نیز افزایش پوشش گیاهی بر روی میزان رواناب و میزان فرسایش خاک در مناطق قرق شده و با مقایسه اعداد و اراقم قبل وبعد از قرق، چنین استنتاج می شود که با فازایش درصد پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه از 10 درصد به 60 درصد ، عامل C یا پوشش گیاهی از 0/48به 0/13 تقلیل می یابد. بر اساس روش ویشمایر یا فرمول جهانی فرسایش «E=RKLSCP» اگر تمام عوامل را ثابت فرض کنیم و فقط عامل c (عامل پوشش گیاهی) تعییر کند میزا فرسایش از 15 تن در هکتار در سال به یک تن تقلیل می یابد و فرسایش کیفی در مرتع قرق شده از فرسایش متوسط وز یاد به فرسایش خیلی کم کاهش می یاب. در مورد کاهش یا از بین بردن عامل شیب در اراضی شیبدار بوسیله تراس بندی، علاوه بر کنترل فرسایش و رسوب، نتایج ارزیابی اقتصادی ، اجتماعی 30 هکتار تراسبندی انجام شده و نشده در شهرستان فریدن نشان میدهد، تولید سیب زمینی از 17 تن در هکتار به 30 تن و در آمد آن از 8500000 ریال به 15000000 ریال افزایش یافته و این باعث بهبود وضع اقتصادی آبخیزنشینان شده است. نتایج ارزیابی عملکرد بانکت همراه با کشت گیاهان مرتعی نشان می دهد مقدار روان ابی که کنترل می شود با استفاده از روش (SCS) در شرایط قبل و بعد از اجرای پروژه عدد CN از 79 به 59 تقلیل می یباد و به تبع آن شاخص S که ضریب نگهداشت سطحی می باشد از 2/66 به 6/95 می رسد در نتیجه میزان رواناب از 10 میلیمتر به 1 میلیمتر تقلیل می یابد، یعنی 94 ردصد رواناب کنترل می شود. همچنین میزان افزایش ذخیره آب زیر زمینی منطقه شهرضای جنوبی در طی دو مرحله آبگیری طرح های پخش سیلاب و تغذیه مصنوعی در سال 1376 حدود 10 میلیون متر مکعب محاسبه شده است. این حجم آب به وسیله اندازه یری نوسانات سطح آب زیر زمینی به وسیله پیزومتر، رسم هیدروگراف کل منطقه اندازه گیری قنوات زیر دست طرح ها بررسی شده است.

کلیدواژه ها:

آبخیزداری ، ارزیابی ، فرسایش ، رسوب ، کم آبی