بررسی تغییرات زمانی و مکانی کارایی مصرف آب گندم بر مبنای پتانسیل تبخیر تعرق، -نیاز آبیاری و باران موثر در ایران

با توجه به اهمیت تولید گندم و شرایط اقلیمی ایران، افزایش و پایش عملکرد، کارایی مصرف آب و براورد کل آب مصرفی در تولید گندم بسیار مهم است. در این مقاله به معرفی مفهوم بهره وری از دید کمی پرداخته شده و سپس تغییرات زمانی و مکانی کارایی استفاده از آب در تولید گندم در ایران بررسی، و متوسط آب مصرف شده در تولید گندم کشور براورد شده است. برای این منظور از آمار سطح زیر کشت و تولید گندم در کشور برای 51 سال) 5731 09 ( و نیازآبی و نیازآبیاری گندم در استانهای مختلف - استفاده شده است. نتایج نشان داد که حجم تبخیر تعرق پتانسیل، نیاز خالص آبیاری و براران موثر درکشت آبی) 2.414 میلیون ، هکتار( و باران مورردر کشت دیم گندم درکشور به ترتیب برابر 54،14،25،10،3،4،8 میلیارد مترمکعب در سال است. متوسط کارایی مصرف آب 51 ساله بر مبنای تبخیر تعرق پتانسیل(که معمولا تامین نمیشود) برابر 0/584 ، و بر مبنای نیاز خالص آبیاری -لازم(که معمولا تامین نمیشود) برابر 0.823 کیلوگرم بر مترمکعب است. کارایی مصرف آب باران مورر در اراضی دیرم برابرر 0.504 کیلوگرم بر مترمکعب است. با لحاظ نمودن راندمان کل آبیاری معقول حدود 43 میلیارد مترمکعرب) 5211 آبیراری و 5417 برارمورر در اراضی آبی و دیم( از کل چرخه آبی کشور، یعنی 1112 درصد از حدود 257 میلیارد مترمکعب بار سالانه در کشور برایتولید 12.21 میلیون تن گندم در کشور مصرف شده است. به این ترتیب کارایی مصرف آب گندم برای آب آبیاری، و کل آبمصرفی(آبیاری و بار موثر) در تولید گندم( آبی و دیم) کشور بهترتیب 0.834 و 0.452 کیلوگرم بر متر مکعب است. با توجه برهاینکه کارایی مصرف آب گندم در شرایط تحقیقات غالب در ایران و دنیا 0.6 تا 1.8 کیلوگرم بر مترمکعب است، افزایش حتی 100درصدی آن در اراضی آبی کشور دور از انتظار نبوده و لازمه آن مدیریت دانشبنیان منابع در چرخه تولید برای افزایش عملکررد وکاهش مصرف آب است.

کلیدواژه ها:

تبخیر تعرق پتانسیل ، دیم ، راندمان آبیاری ، سهم گندم از آب کشور ، کارایی مصرف آب ، گندم