بررسی اصول مربوط به دستگیری و بازداشت در قانون مجازات اسلامی

آزادی و امنیت به عنوان مهم ترین حقوق بنیادین شهروندان، مبنای بسیاری از تضمینات اساسی آنان در مرحله تحقیقات مقدماتی است و به همین علت، مقتضای اصل برایت، حفظ این آزادی و امنیت تا پیش از احراز مجرمیت است. در شرایطی که شهروندان در مظان ارتکاب جرم، دستگیری و بازداشت قرار می گیرند، حفظ حقوق و آزادی های آنها به مراتب مهمتر از شرایط عادی است؛ چرا که چنین وضعیت هایی نه تنها اشخاص را آسیب پذیرتر می نماید، بلکه در وضعیتی که شخص مظنون در توقیف یا بازداشت موقت به سر می برد، حقوق وی بیش از زمانی که آزاد است، در معرض خطر قرار می گیرد . در کنار احترام به آزادی و امنیت افراد، دولت ها مکلفند به منظور حفظ نظم و امنیت جامعه، به مقابله با جرم و مجرم برخیزند. در تلفیق بین حرمت اشخاص و حفظ آزادی های آنان از یک سو و نظم و امنیت جامعه از سوی دیگر باید توجه داشت که آزادی به عنوان حق طبیعی و فطری، امری رایج و متداول است و تعرض به نظم و امنیت، امری استثنایی به شمار می رود. هر چند، سلب آزادی اشخاصی که مجرمیت آنها به صورت قانونی و قطعی اثبات گردیده است، به عنوان مهم ترین استثناء اصل آزادی پذیرفته شده است، اما در خصوص اشخاصی که فقط در مظان ارتکاب جرم قرار دارند، اصل برایت، مانعی در دستگیری و بازداشت اشخاص خواهد بود. بنابراین، بر این اساس در هیچ یک از مراحل رسیدگی نباید به متهم به دید مجرم نگریسته شود و این امر مستلزم رعایت اصل بازداشت نشدن غیر قانونی اشخاص (بند نخست) تضمین حقوق افراد بازداشت شده (بند دوم) و همچنین، رعایت اصول مربوط به مکان های نگهداری پیش از محاکمه (بند سوم) خواهد بود.

کلیدواژه ها:

حقوق بنیادین ، ارتکاب جرم ، تعرض ، متهم ، مجرمیت