بررسی روند تغییرات آب و هوایی و اثر آن در روند بیابان زایی دشت شیراز

مسئله تغییر اقلیم به عنوان مهمترین معضل این قرن و تهدیدی برای تمامی جانداران کره زمین میباشد. این پدیده در مقیاس زمانی و مکانی وسیعی رخ میدهد و تحت تأثیر عوامل متعددی همچون علل زمینی، کیهانی و انسانی شکل میگیرد. نوسانات آب و هوایی که باعث خشکسالی و بیابان زایی میشود، بیشتر به کاهش میزان بارندگی، رطوبت، افزایش دما به ویژه در تابستان، افزایش میزان خشکی، تبخیر و تعرق، وزش بادهای گرم و سوزان و کاهش پوشش گیاهی ارتباط مییابند. آب و هوا به عنوان دو عامل اصلی اقلیمی که دارای تغییرات و نوسانات نسبتاً زیادی هستند در شکلگیری مناطق خشک و بیابانی نقش بسزایی را ایفاء میکند. در این راستا جهت بررسی تغییرات اقلیمی در مناطق خشک، آمار پنجاه ساله ایستگاه سینوپتیک شیراز در استان فارس مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. برای تعیین روند تغییر اقلیم و پتانسیل خشکسالی به طور معمول از ضرایب خشکسالی استفاده میشود، از این رو براساس داده های موجود، میتوان از شاخصهای مختلف خشکی مانند شاخص خشکی دومارتن بهره جست . لذا جهت بررسی دقیق، آمار 50 ساله، سال های 1342 تا 1392 در 10 دوره 5 ساله ارزیابی گردید. نتایج نشان میدهد که بارندگی که از سال 75 -1355 دارای نوسانات متفاوت افزایشی و کاهشی می باشد ولی از سال 1375 تا 1389 افت شدیدی در میزان بارندگی اتفاق افتاده که در سال 89 متوسط بارندگی پنج سال، 238 میلی متر بوده که نسبت به میانگین 50 ساله بارندگی به میزان 79/6 میلی متر کاهش یافته است. نتایج تغییرات دما نشان میدهد که، دارای نوسانات متفاوتی بوده و از سال 1344 تا سال 1370 به میزان 1/2 درجه سانتی گراد روند افزایشی داشته که این افزایش دما در سال 1370 تا 1375 به اوج خود میرسد به طوری که نسبت به میانگین 50 ساله آماری، 2/4 درجه سانتی گراد دما افزایش یافته است؛ و از سال 1375 به بعد دما افت شدیدی داشته است. بر اساس شاخص دومارتن مشخص گردید متجاوز از 15 سال گذشته، روند افزایش خشکی در دشت شیراز آغاز شده و تا سال 1389 ادامه داشته است. این امر تأثیر به سزایی در کاهش تولید مواد غذایی، خطر گرسنگی، افت سطح آب زیرزمینی، تخریب خاک و اراضی را در این دشت به همراه خواهد داشت .

کلیدواژه ها:

بیابان زایی ، تغییرات اقلیمی ، خشک سالی ، خشکی ، دشت شیراز ، شاخص دومارتن