تأثیر اقلیم بر شکل گیری خانه های سنتی همدان

استان همدان 1820 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در گستره ای به مساحت 19547 کیلومتر مربع در غرب ایران قرار گرفته است. شرایط اقلیمی همدان عبارتند از: سرمای شدید و طاقت فرسا در زمستان و هوای معتدل و مطلوب در تابستان، تابش شدید آفتاب، اختلاف بسیار زیاد درجه حرارت شب و روز، وزش بادهای سرد در زمستان و بارش برف سنگین. از خصوصیات شهر همدان بر اساس اقلیم بافت متراکم است و عناصر معماری خانه های سنتی همدان شامل: حیاط مرکزی، تالار، شاه نشین، سه دری، دالان، ایوان، سبزان، حوض خانه می باشد. در الگوی متداول مسکن در همدان، محور اصلی شمالی جنوبی بوده که جبهه رو به جنوب بنا در زمستان نور بیشتری را دریافت کند. خانه های سنتی همدان در دو یا سه طبقه ساخته شده است که طبقه زیرین در اکثر نمونه ها به اندازه نیم تا یک متر زیرزمین قرار می گیرد. در تحقیق حاضر، با توضیحاتی که درباره ویژگی های معماری خانه های سنتی منطقه داده می شود سعی بر آن است که تصویری کلی از معماری سنتی همدان ارائه گردد. معماری که در اثر شرایط اقلیمی خاص منطقه شکل می گرفته و بیانگر نوعی متفاوت از طراحی اقلیمی است. در این پژوهش به شرح اصول و الگوی خانه های سنتی همدان پرداخته می شود. برای رسیدن به این منظور از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. با توجه به مطالعات بعمل آمده و نتایج آن، معماری خانه های بومی همدان به عنوان عملکرد واحدهای مسکونی مطلوب بوده و از نظر اقلیم شرایط مناسب برای ساکنین این منطقه را فراهم می نموده است. از جمله دلایل مناسب بودن معماری همدان و تطابق آن با اقلیم منطقه می توان به موارد ذیل اشاره نمود: جهت گیری مناسب بنا با توجه به دریافت حداکثر تابش آفتاب در زمستان و حفاظت آن در برابر باد سرد، استفاده از مصالح با ظرفیت حرارتی زیاد مانند کاهگل جهت کنترل حرارت از طریق پوسته ساختمان، و استفاده از سنگ.

کلیدواژه ها:

اقلیم همدان ، معماری بومی همدان ، معماری سنتی همدان ، خانه های سنتی