نقش و تاثیر طبیعت در شکل گیری و جابجایی استقرارها و معماری اسلامی سیستان

مقاله حاضر سعی دارد تا به برسی عوامل طبیعی از قیبل آب و باد و نقش آنها در جابجائی استقراهای و ساختارمعماری دورهای اسلامی سیستان بپردازد. این بخش از ایران اسلامی همواره یکی از مناطق بوده؛ که نقش موثریدر شکل گیری فرهنگ و تمدن ایران از پیش از تاریخ تا دوری اسلامی در شرق داشته است. و صرفا محدود به دورهای پیش از تاریخ سیستان نیست. یکی دیگر از عوامل جوی که نقش بسزائی در معماری سنتی سیستانیداشته است بادهای 120 روزه سیستان می باشد. بر این اساس آثار دورههای اسلامی سیستان از دو منظر مورد مطالعات قرار گرفته: الف) نقش عوامل طبیعی از قبیل دریاچه هامون و رود هیرمند در جابجای استقرهای اسلامیدر دشت سیستان. ب) نقش و تاثیر بادهای سیستان در شکل گیری معماری اسلامی سیستان و تلفیق المانهای بومی در این معماری.مطالعات اخیر نشان داد که برعکس دوره پیش ار تاریخ که تمامی آثار آن در جنوب سیستان پراکنده است در دوره اسلامی به اینگونه نیست و این استقرارها را دربخشهای شمالی و جنوبی می توان دید کهخود نشان این است که نواسانات رود هیرمند و دریاچه هامون در دورههای تاریخی و اسلامی بیشتر بوده و عمر استقرارها بسیار کوتاه تر از پیش از تاریخ بوده است. همچنن با توجه به اینکه سیستان یکی از گرمترین مناطقجهان است همواره سیستانبها به دنبال کنترل و استفاده از بادهای 120 روزه جهت رفع نیازهابشان بوده اند که به تبع این باعث شده است که اکثر بناهای اسلامی سیستان از ارتفاع قابل ملاحظه ای برخوردار باشند و دارای بادگیرهایی به نام محلی کلاک که مختص منطقه سیستان است جهت خنک کردن ساختمان استفاده کرده اند.

کلیدواژه ها:

سیستان ، دوره اسلامی ، معماری ، استقرارهای انسانی ، طبیعت