بررسی اصول پنج گانه معماری ایرانی- اسلامی در بقعه شیخ زاهد گیلانی

محمد کریم پیرنیا از برجسته ترین تاریخ پژوهان معماری ایران ، پنج اصل را برای هنر و معماری ایران معرفی کرده که به خوبی در نمونه های این هنر نمایان شده است. امروزه شاهد شکل گیری آثار هنری هستیم که نه تنها در میان جامعه معماران بلکه بین عامه مردم نیز جایگاهی نداشته و چیزی برای عرصه به آیندگان ندارد . اصول ارائه شده توسط پیرنیا به این جهت مایه جاودانگی است که هم در طبیعت مشاهده می شود و هم از صفات فعل خداوند است . این صفات بیش از اینکه بومی و سنتی باشد عقلانی اند و به همین جهت معماری اسلامی ایران مظهری از معماری جاودان را شکل می دهد. این مقاله از نوع توصیفی تحلیلی می باشد و ابتدا به توصیف چگونگی تکوین و تکمیل اصول پنج گانه پیرنیا در طی زمان پرداخته شده و سپس با مطالعات کتابخانه ای سخنان او درباره یکایک اصل ها که در منابع گوناگون پراکنده است ، جمع آوری شده و در ادامه به توصیف بقعه شیخ زاهد گیلانی که از آثار به جا مانده از اواخر دوره تیموری و اوایل دوره صفوی در لاهیجان است پرداخته شده و با تحقیقات میدانی و کتابخانه ای جایگاه این اصول در بقعه شیخ زاهد گیلانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است و به این نتیجه دست یافته شده که معمار بقعه شیخ زاهد گیلانی تا جای که شرایط اقلیمی، فرهنگی و دیگر ملزومات اجازه داده از این اصول استفاده کرده است.

کلیدواژه ها:

اصول معماری ، معماری ایرانی- اسلامی ، بقعه شیخ زاهد گیلانی ، محمدکریم پیرنیا