پهنه‌بندی خشکسالی‌های هیدرولوژیکی در استان آذربایجان شرقی

طرح حاضر، به منظور پایش روند تاریخی خشکسالی هیدرولوژیکی و پهنه‌بندی آن در سطح استان آذربایجان شرقی در دوره آماری 37 ساله (89-1351) اجرا شده است پهنه‌بندی خشکسالی هیدرولوژیکی در سطح استان با روش تجزیه کلاستر صورت گرفته است. جهت تعیین پهنه‌های همگن از نظر خشکسالی هیدرولوژیکی، ابتدا مشخصات دوره‌های خشکی از قبیل، زمان وقوع، مدت، شدت و.. از روش سطح آستانه و انتخاب آن از روی منحنی تداوم جریان (FDC) با بکارگیری نرم‌افزار NIZOWKA 2003 مشخص گردید. در تحقیق حاضر، تحلیل فراوانی وقوع خشکسالی‌ها براساس تحلیل سری‌های جزئی (PDS) و برازش توابع توزیعی پواسن و پاسکال برای احتمال وقوع تعداد رخدادهای خشکی و مدل‌های توزیعی مختلف با تأکید بر توزیع پاراتو تعمیم یافته جهت تحلیل فراوانی مدت و شدت رخدادهای خشکی بوده است.نتایج این طرح حکایت از وقوع دو دوره مشخص خشکسالی در سطح استان دارد. اولین دوره از سال آبی 68-1367 شروع شده و به سال 70-1369 منتهی می‌گردد. دومین و طولانی‌ترین دوره خشکی نیز از سال ابی 75-1374 شروع شده و با تداوم تقریباً 15 ساله تا انتهای سال ابی 89-1388 ادامه داشته است. در این میان سال آبی 80-1379 خشک‌ترین سال بوده که در 60 درصد ایستگاه‌ها مشاهده شده است. نتایج آنالیز عاملی نشان داد که سه عامل محیط، مساحت و طول حوضه در مجموع بیش از 75 درصد واریانس بین متغیرها را توضیح می‌دهند. تعیین مناطق همگن هیدرولوژیکی با بکارگیری تجزیه کلاستر نشان داد که حوضه‌های آبخیز استان در سه گروه همگن قرار می‌گیرند. ارائه مدل منطقه‌ای براساس سه متغیر مستقل و دو متغیر وابسته (شدت و مدت خشکسالی‌ها به دوره بازگشت دو ساله) با روش رگرسیون چند متغیره گام به گام صورت گرفته است و نتایج آن نشان داد که رابطه منطقی بین مدت خشکی با متغیرهای مستقل در کلاستر 2 مشاهده وجود ندارد این نتیجه در مورد مدت خشکی و کسری حجم جریان آن در کلاستر 3 نیز به خاطر کافی نبودن تعداد ایستگاه‌های موجود در آن مشاهده گردید. روابط منطقه‌ای نشان داد که مساحت واحدهای هیدرولوژیکی مهمترین عامل تأثیرگذار در هر دو مورد خشکی و کمبود حجم جریان آن در هریک ازمناطق همگن هیدرولوژیکی استان بوده است.

کلیدواژه ها:

خشکسالی هیدرولوژیکی ، سطح آستانه ، استان آذربایجان شرقی ، تحلیل منطقه‌ای ، رگرسیون گام ب گام