مدل‌بندی منطقه‌ای سیلاب با استفاده از روش رگرسیون غیرخطی در حوضه دریاچه ارومیه

پدیده سیل با خرابی و انهدام تأسیسات آبی، چاه‌های آب و قنوات، خود به نوعی باعث بحران آب می‌شود. سیلاب‌ها، گذشته از صدماتی که به اماکن و ابنیه و اراضی کشاورزی وارد می‌‌کند. یکی از پیامدهای جدی بیابان‌زایی به شمار می‌روند چراکه باران‌های سیل‌آسا و کمیاب در مناطق خشک و نیمه خشک کشور باایجاد رواناب و سیلاب‌های فراوان هرساله از دسترس خارج شده و درمناطق پایاب حوضه مسایلی هم‌چون پیشروی کویر و ظهور طوفان‌های گرد و خاک را در پی دارد. بنابراین تعیین دبی سیلابی با دوره بازگشت‌های مختلف برای پیش‌بینی سیلاب در آینده امری ضروری است، تا تمهیدات لازم برای مقابله با سیل و نهایتاً بیابان‌زایی در نظر گرفته شود. روش تحلیل منطقه‌ای یکی از روش‌های متداول برای مدل‌بندی سیلاب بوده که در آن به جای استفاده از آمار یک ایستگاه، آمار و ویژگی‌های مجموعه‌ای از ایستگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مقاله سعی شده است با استفاده از روش رگرسیون خطی چندگانه که یکی از روش‌های تحلیل منطقه‌ای سیلاب است، برای مدل‌بندی سیلاب حوضه غرب و جنوب دریاچه ارومیه پرداخت شود. بدین منظور ابتدا با استفاده از روش تجزیه خوشه‌ای world، منطقه مورد مطالعه به دو ناحیه همگن تقسیم‌بندی شد. شیب متوسط حوضه، ضریب گراویلیوس، ضریب شکل، زمان تمرکز، بارندگی دو ساله، ارتفاع متوسط حوضه، دمای متوسط سالانه و دوره بازگشتع ایجاد و مؤثرترین پارامترهای فیزیولوژیکی در مدل‌بندی سیلاب برای هر ناحیه همگن تعیین گردید. نتایج حاصل نشان داد که برای ناحیه همگنی یک با حداقل سه متغیر مساحت حوضه، زمان تمرکز و ضریب گراویلیوس با ضریب همبستگی 927/0 و جذر میانگین مربعات خطا (RMSE)،‌67/117 متر مکعب در ثانیه و برای ناحیه همگن دو با سه متغیر طول آبراهه اصلی، محیط حوضه بارندگی دوساله و ضریب همبستگی 904/0 و مقدار RMSE برابر 41/58 متر مکعب در ثانیه می‌توان دبی‌های سیلابی‌ با دوره بازگشت‌های مختلف را تعیین نمود.

کلیدواژه ها:

سیلاب ، ناحیه همگنی ، رگرسیونی غیر خطی چندگانه ، دوره بازگشت ، تجزیه خوشه‌ای