بررسی وجود ژنوتیپ های نرعقیم و تکثیر غیر جنسی آنها در توده بومی پیاز ابرکوه و یک رقم روز کوتاه خارجی

ژنوتیپ های نرعقیم (Smsms) تحت مشارکت دو عامل سیتوپلاسمی (S) و هسته ای (ms در موقعیت مغلوب و هموزیگوت)، فنوتیپ نرعقیمی را ظاهر می سازند و در پروژه های اصلاحی، خصوصاً برنامه های توسعه و تولید بذر هیبرید به کار می آید. این ژنوتیپ ها بهتر است که از درون جمعیت های مورد اصلاح یافت شوند و ابتدا به صورت رویشی و سپس با استفاده از لاین نگهدارنده (B لاین) تکثیر شوند. به این منظور پیاز روز بلند توده بومی ابرکوه و رقم آزاد گرده افشان تگزاس ارلی گرانو 502 ، مورد مطالعه قرار گرفت تا از طریق بررسی ریزش گرده از بساک، مشاهده میکروسکپی زایا یا عقیم بودن دانه گرده و آزمون خودگشنی، وجود و فراوانی ژنوتیپ های نرعقیم در آن معلوم شود. پس از شناسایی و مشخص شدن نرعقیم ها، تکثیر غیرجنسی و ایجاد همگروه از بوته های منتخب صورت گرفت و پس از وادار کردن هر یک از این کلون ها به گلدهی، بررسی مجدد صفت نرعقیمی و ثبات آن در تعداد بیشتری از بوته ها امکان پذیر شد. همچنین بذر تشکیل شده بر هر بوته منتخب به طور جداگانه جمع آوری و خانواده های نیمه خواهری تشکیل شد. نتایج حاکی از آن است که در جمعیت مورد بررسی از توده ابرکوه، ژنوتیپ های نرعقیم با فراوانی 3/1 در هزار و در جمعیت تگزاس با فراوانی 8/3 درهزار وجود دارد که هم اکنون تعدادی از آنها توسط القاء سوخیزه و خانواده های نیمه خواهری تکثیر و نگهداری می شوند تا آنکه در آینده، توسط تلاقی های جفتی و بک کراس، نگهدارنده معادل آن یافت و یا ساخته شود. از لحاظ صفات ظاهری مانند طول برگ، طول بوته و جثه گیاه تفاوتی بین بوت ههای زایا و نرعقیم مشاهده نشد. براساس این نتایج، تکثیر غیر جنسی بوت ههای مورد نظر، از طریق القای سوخیزه و پیگیری آن تا ایجاد گیاه کامل، موفقیت آمیز بوده و میتوان طی یک فصل بیش از 100 بوته نرعقیم از یک بوته اولیه تولید نمود.

کلیدواژه ها:

لاین نگهدارنده ، ژنوتیپ های نرعقیم ، توده بومی پیاز