مکانیزم های اصلاح مقاومت به خشکی در گیاهان زراعی

مقاومت به خشکی صفت پیچیده ای است که بروز آن بستگی به کنش و واکنش میان صفات مختلف مورفولوژیکی (زودرسی، کاهش سطح برگ، لوله ای شدن برگ، میزان موم، سیستم ریشه ای کارآمد، ریشک دار بودن، پایداری عملکرد و کاهش پنجه زنی)، فیزیولوژیکی (کاهش تعرق، افزایش راندمان مصرف آب، بسته شدن روزنه ها و تنظیم اسمزی) و بیوشیمیایی (تجمع پرولین، پلی آمین، ترهالوز و غیره، افزایش فعالیت آنزیم نیترات ردوکتاز و افزایش ذخیره سازی کربوهیدرات ها) دارد. مکانیزم های ژنتیکی کنترل کننده این صفات چندان شناخته شده نیستند. در مقاومت به خشکی سه مکانیزم دخالت دارند که عبارتند از فرار از خشکی، اجتناب از خشکی و تحمل به خشکی. صفات مختلف مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی باعث ایجاد مقاومت به خشکی می شوند. نحوه توارث (تک ژنی و چند ژنی) و نوع عمل ژن (افزایشی و غیرافزایشی) در صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی متفاوت است. روش های اصلاحی مختلفی برای مقاومت به خشکی وجود دارند که هر یک دارای مزایا و معایبی هستند. در هر برنامه اصلاحی وجود روش های کارآمد برای شناسایی و انتخاب ژنوتیپ های مناسب ضروری می باشد. شناسایی و انتقال ژن های مسئول بیوسنتز متابولیت های متعددی همچون پرولین، ترهالوز و پلی آمین ها از موجودات مختلف به گیاهان زراعی از طریق مهندسی ژنتیک به طور موفقیت آمیزی صورت گرفته است. از نظر ژنتیکی، مکانیزم های مقاومت به خشکی را می توان به سه دسته فرار از خشکی، اجتناب از خشکی و تحمل به خشکی تقسیم کرد. سه روش برای اصلاح مقاومت به خشکی وجود دارد. اصلاح برای عملکرد بالا در شرایط بدون تنش، اصلاح برای عملکرد بالا در شرایط تنش خشکی واقعی و اصلاح مقاومت به خشکی در ژنوتیپ های پر محصول با وارد کردن مکانیزم های مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی مقاومت به خشکی. برای دستیابی به ژنوتیپ های مقاوم به خشکی و پرمحصول می توان از انتخاب همزمان در محیط های بدون تنش برای عملکرد و در شرایط تنش خشکی برای پایداری عملکرد استفاده کرد.

کلیدواژه ها:

مقاومت به خشکی ، فرار ، اجتناب و تحمل به خشکی