مدیریت و دفع آب همراه تولیدی از مخازن نفت و گاز و راهکارهای مناسب زیست محیطی

استخراج نفت و گاز از مخازن زیرزمینی همواره با تولید مقادیر نسبتا زیادی آب موجود در مخزن همراه است. با افزایش میزان برداشت هیدروکربن از مخازن نفت و گاز، مقدار آب همراه تولیدی نیز افزایش می یابد به طوری که می توان گفت حجم آب همراه تولیدی از مخازن به عنوان جزء جدانشدنی فرآیند بازیابی هیدروکربن ها، در حوزه های نفتی با قدمت بیشتر به مراتب بالاتر از سایر حوزه های نفتی با عمر پایین تر خواهد بود. آب تولیدی به همراه سیالات هیدروکربنی علاوه بر هیدروکربن و ذرات جامد، دارای شوری، فلزات سنگین، مواد رادیواکتیو و مواد آلی محلول فراوانی بوده که هر کدام از این مواد دارای اثرات شیمیایی و زیست محیطی مخرب زیادی می باشند. بنابراین نیاز به مدیریت آب همراه تولیدی از مخازن نفتی و گازی کشورهای نفت خیز جهان به ویژه ایران که مخازن نفتی آن نیمه دوم عمر تولیدی خود را سپری می کنند و دارای مقدار آب تولیدی بالایی می باشند، در جهت دفع این آبهای زائد و حفظ محیط زیست امری کاملا مهم و ضروریست. به طور کلاصه می توان گفت منظور آب همراه تولیدی از مخازن هیدروکربوری همان آبی است که در زمان تولید نفت و گاز از یک مخزن، به همراه آنها تولید شده و به سطح زمین آورده می شود. بررسی های انجام شده نشان می دهد که اصلی ترین عواملی که موجب آلودگی آب همراه نفت و گاز تولیدی از مخازن هیدروکربوری شده و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن را تغییر می دهند، عبارتند از موقعیت جغرافیایی و ساختار زمینی که این آب برای هزاران سال با آن در تماس بوده است و دیگر مواد آلوده کننده ای که ضمن تولید استخراج از مواد آن می گردند. بررسی این عوامل آلوده کننده به دلایل مختلف بسیار مهم خواهد بود چرا که شناخت نوع آلودگی این آبها علاوه بر آنکه روش مناسب دفع برای ما مشخص می نماید، می تواند بیانگر ضرورت مدیریت و دفع آبهای همراه مواد هیدروکربنی تولیدی از مخازن نیز باشد. در ادامه این مقاله به بررسی فاکتورهای موثر بر میزان حجم آب تولیدی از مخازن خواهیم پرداخت. عواملی از قبیل نوع تکمیل چاه، آب تزریقی به مخازن به منظور حفظ فشار مخزن، میزان دبی تولیدی از چاهها و ... . بدون تردید چنانچه این عوامل هنگام بهره برداری از یک مخزن هیدروکربوری به خوبی مدیریت و کنترل نشوند، علاوه بر ضررهای اقتصادی که در اثر بالا رفتن هزینه تولید ایجاد می شود، تاثیرات زیست محیطی قابل توجهی نیز در بر خواهد داشت. از طرفی بررسی های صورت گرفته بر روی چندین مخزن نفتی در جنوب غربی کشورمان نشان داده است که مواردی همچون جلوگیری از تشکیل و تولید آب همراه تولیدی در ته چاه، تزریق مجدد این آب به مخازنی که با افت فشار طبیعی مواجه هستند و افزایش میزان مواد هیدروکربنی قابل تولید، دفع آب همراه و کاهش آثار زیست محیطی مخرب آنها و ... از جمله مهمترین راهکارهای مدیریتی آب همراه می باشند. در این مقاله ابتدا به تعریف آب همراه تولیدی از مخازن نفت و گاز و ویژگی های آن می پردازیم. سپس با بررسی انواع آلودگی های حاصل از این آب ها به بیان روشهای مدیریتی موثر در دفع آنها و شرح راهکارهای مناسب زیست محیطی در این زمینه خواهیم پرداخت.

کلیدواژه ها:

آب همراه ، راهکارهای زیست محیطی ، مخازن هیدرو کربوری ، ساختار زمین شناسی