مقایسه تطبیقی معماری بومی سواحل دریای خزر و حاشیه خلیج فارس (نمونه موردی: استان های گیلان و هرمزگان)

معماری بومی ایران در گذشته، از بهترین نمونه ها در عرصه پایداری اقلیمی به شمار می رود. تنوع شرایط آب و هوایی و پاسخگویی متناسب به هر یک در معماری و شهرسازی سنتی ایران گواه بر این مدعاست. از این جمله می توان به شباهت ها و تفاوت های بارز اقلیمی دو منطقه ساحلی شمال و جنوب کشور که منجر به شکل گیری معامری بومی ویژه ای برای هر یک از این اقلیم ها شده است اشاره نمود. به دلیل گسترده بودن این مناطق، مطالعات به طور خاص به دو استان گیلان و هرمزگان اختصاص یافته است. در این نوشتار تلاش می شود با بررسی شرایط اقلیمی هر منطقه، تأثیر آن شرایط بر معماری و شهرسازی مورد کنکاش قرارگیرد. در این راستا ابتدا اقلیم هر منطقه از نظر شرایط آسایش انسان در فضاهای زندگی بررسی می شود. سپس تأثیر این شرایط بر نحوه شکل گیری بافت، دانه بندی، شکل عمومی دانه ها، فرم ها، طرح پلان و بکارگیری مصالح، مورد مطالعه قرار می گیرد. در نهایت نیز چگونگی پاسخگویی به یک مسئله مشترک (رطوبت) در دو شرایط دمایی متفاوت (معتدل و گرم) قیاس می گردد. روش تحقیق، مطالعه اسنادی و مقایسه تطبیقی می باشد. بررسی ها نشان می دهد تفاوت دما و تابش، منجر به شکل گیری معاری بومی کاملاً متفاوتی- به لحاظ فرم و شکل و عملکرد- در دو منطقه سواحل دریای خزر و خلیج فارس شده است. استفاده از مصالح بوم آورد در ساخت و ساز هر بخش، در اولویت بوده است و هر یک از هویه طبیعی به روش متفاوتی برای رویارویی با رطوبت و رسیدن به شرایط آسایش انسان، بهره برده است. نتایج حاصل از این تحقیق می تواند راهگشای دستیابی به اصول و ضوابط طراحی همساز با اقلیم با شناخت نیازهای کنونی باشد.