شاخص جای پای بوم شناختی، ابزاری برای مقایسه تاثیر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بر پایداری نظام های زیستی کره زمین

نگاه یکسویه به توسعه اقتصادی مستلزم افزایش کمی و مداوم تولید و درآمد سرانه از طریق افزایش درکمیت عوامل تولید بعنی نیروی انسانی، سرمایه طبیعی و محیط زیستی است. نتیجه چنین رشد و توسعه‌ ای در چارچوب الگوهای کلاسیک توسعه، باعث استفاده بی رویه و غیر عقلایی از منابع طبیعی و محیط زیستی شد که پیامدهای آن به صورت انواع معضلات محیط زیستی نظیر آلودگی های شدید آب و خاک، فرسایش خاک، تخریب جنگلها، کاهش تنوع زیستی، تخریب لایه ازن، تغییرات اقلیمی و کمبود بسیاری از منابع در جهان نمایان شده و استمرار حیات بشر و سایر موجودات را در معرض تهدید قرار داده است.به همین دلیل موضوع توسعه پایدار به عنوان مهمترین پارادایم فکری بشر برای رویارویی با چالش های فراروی بشر در هزاره سوم در چارچوب دستور کار 21 مطرح و مورد تایید اکثر قریب به اتفاق کشورها در سال 1992 قرار گرفت. شاخص جای پای بوم شناختی ( EF ) یکی از مهمترین شاخص هایی است که بیشتر از منظر شاخص های بیوفیزیکی به ارزیابی پایداری می پردازد، به همین دلیل با استفاده از این شاخص بهتر می توان تاثیر کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بر پایداری نظام های زیستی و پایداری آن مورد ارزیابی قرار داد. زیرا این شاخص رابطه مستقیمی با شاخص های اقتصادی و توسعه یافتگی جوامع دارد. زیرا هر چقدر کشوری ثروتمندتر باشد، منابع بیشتری را مصرف کرده و ضایعات بیشتری را در محیط زیست تخلیه می کند که در نهایت جای پای بوم شناختی بیشتری خواهد داشت.با عنایت به مراتب فوق در این تحقیق ابتدا مفهوم شاخص جای پای بوم شناختی و مبانی نظری آن بررسی شده و پس از این مرحله و برای تعیین رابطه بین جای پای بوم شناختی و درآمد، اطلاعات لازم در مورد جای پای بوم شناختی و درآمد تعدادی از کشورها بر اساس آخرین اطلاعات منتشر شده از مراجع بین المللی استخراج شده و رابطه و میزان هبستگی بین آنها تبیین می شود. بر اساس این مطالعه مشخص شد که کشورهای توسعه یافته اثرات تخریبی بیشتری بر پایداری نظام های زیستی محیط زیست داشته و باید مسئولیت بیشتری را در زمینه توسعه پایدار متقبل شوند ( اصل مسئولیت مشترک اما متفاوت بیانیه ریو ).

کلیدواژه ها:

توسعه پایدار ، شاخص های توسعه پایدار ، جای پای بوم شناختی ، درآمد سرانه