بیماری های ژنتیکی تکرار سه تایی

گسترش توالی های تکراری سه تایی در طول فراتر از حد معمول، عامل مهمی در بروز بیماری های ژنتیکی است که منجر به ناهنجاری های نورولوژیک انسان می شود. از علائم شایع این بیماری ها Ataxia (عدم هماهنگی حرکات بدن)، ضعف عضلانی و حرکات غیر ارادی (در هانیگتون و آتاکسی ها، و همین طور زوال عقلی و عقب ماندگی ذهنی (فر فراژیل X می باشد.) تا کنون حدود 20 بیماری با این مکانیسم شناسایی شده که عمدتاً علائم بالینی عصبی عضلانی دارند. وراثت این بیماری ها تحت تأثیر پدیده Anticipation می باشد به طوری که شدت بیماری طی نسل های متوالی افزایش و سن شروع آن کاهش می یابد. به نظر می رسد یک روند واحد مسئول گسترش تکرارهای مختلف باشد و حد آستانه تکرارها عموماً 30 تکرار است. توالی های سه تایی تکراری شامل: ((TTC)(n)- (GAA)(n) - (CNG)(n)- (GCG)(n)- (CGC)(n)- (GTG)n - (GTC)n می باشند. (CAG)(n )رایج ترین توالی است که عموماً در ناحیه coding ژن قرار گرفته و گسترش آن بیماری های هانینگتون و بیشتر آتاکسی های نخاعی- مخچه ای را ایجاد می کند. مکانیسم: ساختارهای غیر عادی مثل مارپیچ چهارتایی، H-DNA و ساختار سنجاق سری در نتیجه وجود توالی های سه تایی ((TTC)n-(CNG)n) منجر به توقف پلیمریزاسیون NDA و فقدان رابطه مکملی صحیح بین دو رشته می شوند. به طور معمول توالی های CGG&CCG در انتقال از طریق مادر به فرزندان مثل فراژیل X و ت والی های CAG در انتقال از طریق پدر مثل هانینگتون افزایش می یابند. بیشترین جهش ها در مرحله ترمیم قطعات اکازاکی در انتهای ‘3 و یا نوترکیبی DNA رخ می دهد. نتیجه تحقیقان نشان داده که CTG حداقل 9 برابر بیشتر از 9 توالی دیگر گسترش می یابد. این پدیده اهمیت ویژگی های ساختاری DNA در متابولیسم آن نشان می دهد. گسترش توالی های سه تایی که مسئول نقص ژنتیکی هستند یا بر روی عملکرد یک پروتئین دارای گلوتامین (مثل هانینگتون) و یا برروی میزان بیان ژن مسئول آن تکرار (مثل سندرم X شکننده ویستروفی میوتونیک) اثر می کند. می توان با توجه به محل قرارگیری توالی های تکراری این بیماری ها را به سه دسته تقسیم کرد: 1- Non-coding repeats: آتاکسی فردریش- فراژیل X- دیستروفی میوتونیک 2- Polyglutamine disorders: هانتینگتون- آتاکسی های نخاعی مخچه ای (بجز نوع 8 و 12) 3- Polyalanine disorders: اینفنتیل اسپاسم. نتیجه: امروزه مطالعات بسیاری بر روی گسترش توالی های سه تایی تکراری و کشف مکانیسم بیماری های حاصله در سطح مولکولی در حال انجام است. امید است با پیدایش افق های تازه با هدف قرار دادن پروتئین های جهش یافته راه درمان مؤثری برای این بیماریها پیدا شود.

کلیدواژه ها:

بیماری تکرار سه تایی ، گسترش ژن