آنالیز سیتوژنتییکی رقم Mehr و هیبرید های آن: جستجویی برای دانه های گرده کاهش نیافته در پنبه تتراپلوئید (Gossypium Hirsutum L)

پنبه تتراپلئوید ((Gossypium hirsutum L با ساختار ژنومی (DA) همراه با Gossypium barbadense عمده تولید پنبه جهان را به خود اختصاص داده اند. کشت مداوم ژنوتیپ های یکسان در طولانی مدت فرسایش ژنتیکی را به همراه داشته است. بنابراین مطالعه تنوع ژنتیکی در دسترس و معرفی ارقام جدید ضروری می باشد. خصوصیات سیتوژنتیکی به عنوان نشانگرهای ژنتیکی مفیدی برای مشخص کردن ژنوتیپ های پنبه در نظر گرفته می شوند، خصوصاً تشکیل کوادری والانت ها بین ژنوم A و D که منجر به شکل گیری گروه های خوشاوند ژنتیکی جدید می شود. در این مطالعه بررسی سیتوژنتیکی 11 رقم از پنبه کشت شده در ایران شامل ژنوتیپ های والدینی هیبریدهای آن صورت گرفته است. فراوانی کیاسما، انواع کوادری والانت، B کروموزوم، سیتومیکسیس و احتمال وقوع گامتهای کاهش نیافته بررسی شده است. ارقام مطالعه شده به صورت معنی داری از لحاظ فراوانی کیاسما با هم تفاوت دارند که بیانگر تفاوتهای ژنتیکی آنها می باشد. برای تعیین معنی دار بودن تفاوت خصوصیات سیتوژنتیکی بین ارقام از آزمون ANOVA استفاده شد. بسیاری از ارقام گامتهای کاهش نیافته داشتند که به علت ناهنجاریهای میوزی مانند نقص در آنافاز II,I، تشکلی تریاد و سلولهای چندقطبی در طی میوز می باشد. خوشه بندی ارقام جدایی بسیاری از ژنوتیپ های والدی و هیبریدهایشان را نشان داده است. خوشه بندی براساس داده های سیتوژنتیکی رقمهای NO:200, Mehr و هیبری آنها و همچنین رقمهای Siokra، هیبرید Mehr*Siokra را در کنار یکدیگر قرار داده است. سایر ارقام خ صوصیات سیتوژنتیکی متفاوتی نسبت به والدین خ ود داشتند که به علت میانکنش بین ژنوتیپ های والدی است. بالاترین درجه تفاوت سیتوژنتیکی در رقم هیبرید Mehr و Sindose مشاهده شده است که دورتر از بقیه قرار گرفته است. گروه بندی ارقام براساس خصوصیات morpho-agronomic نتایج مشابهی را نشان داده است و از نتایج خوشه بندی بر طبق خصوصیات سیتوژنتیک حمایت می کند. مطالعات مولکولی در حال انجام به همراه داده های سیتوژنتیکی و agro-morphology در برنامه هیبریداسیون بیشتر پنبه در کشور مفید خواهد بود.

کلیدواژه ها:

پنبه ، سیتوژنتیک ، دانه گرده کاهش نیافته ، فراوانی کیاسما