بررسی نحوه تولید مس و ترکیب سرباره در کارگاه باستانی فلزکاری کمجان

روستای کمجان در شهرستان نظنز استان اصفهان از مناطق مهم باستانی ذوب فلزات در ایران است. مطالعات باستانشناسی بر روی قطعات سفالی پیدا شده در آن ناحیه، قدمت آن را در حدود 600 سال تخمین می زند. در آن دوره، کوره های ذوب را در شیب تپه ها می ساختند. با بررسی سرباره های موجود در منطقه می توان به نوع سنگ معدن و روش ذوب آن پی برد. آنالیز سرباره به کمک اشعه ایکس آشکار می سازد که پیشینیان توانسته بودند به ترکیب بهینه سرباره دست پیدا کنند. آنالیز ساجمه های مسی محبوس در سرباره به کمک SEM نشان می دهد که مذاب از سه فاز تشکیل شده که علاوه بر فاز زمینه، دو فاز ثانویه در آن رسوب کرده اند. سنگ معدن مورد استفاده در آن دوران از نوع مالاکیت و آزوریت بوده و مذاب به روش احیا تولید شده است. در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از این سنگ معدن و به روش احیا در دمای 1200 درجه سانتیگراد، مذابی مشابه با ساچمه های مسی پیشینیان تولید می شود که تایید کننده صحت این ادعا می باشد.

کلیدواژه ها:

سرباره ، باستان شناسی ، کمجان ، کوره ذوب ، سنگ معدن مس ، احیا