بررسی زمینه های مهم حضور و فعالیت علمای شیعه در ساخت سیاسی و اجتماعی ایران عصر قاجار

قدرت یابی تدریجی علمای شیعه ی اصولی از ابتدای حکومت قاجاران ، زمینه ساز ایفای نقش نمایان تر آنان در سطوح مختلف اجتماعی آن دوران گردید . از طرفی اعتقاد علمای شیعه به عدم مشروعیت حکومت ها در عصر غیبت ، آنان را در برابر سلاطین قاجار قرار می داد . بنابراین این طبقه ی مهم مذهبی رویکرد ها و تدابیر ویژه ای برای تقویت پیایگاه اجتماعی و حفظ انسجام مذهبی خود اتخاذ نمودند . این پژوهش در نظر دارد با تکیه بر اسناد و متون تاریخی ، برخی از مهم ترین زمینه های حضور و فعالیت علمای شیعه را در ساخت سیاسی ، اجتماعی و مذهبی ایران عهد قاجار مورد بررسی قرار دهد . اساسا عواملی جون نقش مهم علما در محاکم قضایی و حل و فصل منازعات مردم ، تاثیر منابع درآمد زایی چون موقوفات و نذورات مسلمانان ، فعالیت معلمان مذهبی در مکتب خانه ها و نقش واسطه ای آنان میان مردم و مجتهدان بزرگ شیعه، و جایگاه مورد احترام علما در میان تمامی اقشار جامعه از جمله مولفه های مهم در افزایش هر جه بیشتر حضور و فعالیت های اجتماعی و مذهبی به شمار می رفتند و از طرفی مواردی چون فعالیت علمای اخباری و طرایق صوفیانه که با برخی اندیشه های فقهی و دینی علمای اصولی مخالف بودند ، ونیز تلاش های گسترده و نظام مند دربار قاجار برای تضیعیف روخانیت شیعه، در برهه هایی از دوره ی مورد بخث موانع در برابر تداوم حیات مولفه های یاد شده به وجود می آوردند .

کلیدواژه ها:

علمای شیعه ، زمینه های حضور و فعالیت ، جامعه ، ایران ، قاجاران