بررسی میزان جذب عناصر سنگین موجود در خاک بوسیله گیاه شنبلیله

سبزیجات یکی از مهمترین منبع تامین کننده ویتامین ها، مواد معدنی ، فیبرها وعناصر برای بدن انسان و جانداران می باشند، همچنین دارای کاربردهای درمانی و دارویی نیز هستند. یکی از این سبزیجات با کاربردهای مختلف شنبلیله Trigonella foenum-graceum L. است. این گیاه به سبب تولید آلکالوئیدهای دارویی، ترکیبات استروییدی، ساپوژنین ها و قدرت درمان بخشی بالا در زمره مهم ترین گیاهان دارویی جهان قرار دارد. اما وجود فلزات سنگین در محیط و جذب آنها توسط گیاهمی تواند اثرات نامطلوب و حتی سمیت ایجاد کند. هدف از این پژوهش مطالعه غلظت عناصر سنگین شامل Ba,Ni,Fe,Co,Hg,Pb,Zn در خاک و تجمع آنها در گیاه یک سالهشنبلیله و اندازه گیری BCF یا اندکس مشخص کننده ارتباط بین غلظت فلز در خاک و تجمع آن درگیاه می باشد . مواد و روشها: بخش رویشی )برگها و ساقه( گیاه به همراه خاک اطراف آن ازدو منطقه عمده کشاورزی استان مرکزی جمع آوری و در آزمایشگاه پس از شستشوی گیاهان، آنها را در آون 70° و نیز خاک را در همین دما به مدت 22 ساعت به طورجداگانه خشک نمودیم. بعد از پودر کردن سبزیجات خشک شده به منظور همگن سازی آنها ، آنالیز و هضم اسیدی نمونه ها با توجه به روش Aksoy, Ozturk انجام و غلظت فلزات مختلف با کمک دستگاه ICP-OES اندازه گیری گردید. نتایج و بحث: میانگین و انحراف معیار غلظت فلزات در گیاه و خاک نشان می دهد که غلظت بیشینه فلزات در گیاه به ترتیبمربوط به سرب و سپس آهن به مقدار 1002.87±80.84 و 723.57±148.3 ، اما در خاک بیشینه غلظت مربوط به آهن و منگنز به میزان 5591740±257236.6 و 234122.8±51767.7 می باشد. ترتیب تجمع فلزات مختلف در شنبلیله بهصورت Pb>Fe>Hg>Ba>Co>Ni>Mn و در خاک Fe>Mn>Ni>Co>Pb>Ba>Hg می باشد که نشان دهنده قابت در جذب عناصر و تجمع فلز سمی سرب ، آهن و جیوه درگیاه شنبلیله است. BCF هرچه عدد کوچکتری باشد نشاندهنده جذب بیشتر عنصر از خاک است که کمترین عدد مربوط به جیوه به میزان 10.1 و بعد از ان سرب 30.5 است و نشاندهنده بالاتریندرجه جذب این عناصر از خاک توسط گیاه است. با توجه به ورود فلزات سنگین از طریق سبزیجات به چرخه غذایی و سمیت و تاثیرات بیولوژیکی عناصر بر فعالیت های فیزیولوژیکی بدن انسان لازم است که به محیط کشت و پرورش و شرایط نگهداری آنها توجه نمود.

کلیدواژه ها:

گیاه شنبلیله ، فلزات سنگین ، تجمع و سمیت ، اندکس BCF