روش شناسی نمادگرایی و نمادین نگری در هنر اسلامی

بحث نمادگرایی و نمادین نگری در هنر اسلامی یکی از موضوعاتی است که برای فهم درست و دقیق هنرهای اسلامی باید بطور جدی مورد مطالعه قرار گیرد. از یک سو برخی از اندیشمندان با ارایه تفسیری عرفانی و حکمی از هنر اسلامی، همه انواع نقش مایه ها و مضامین بکار رفته در آنرا نمادین تلقی کرده و معتقدند هنر اسلامی هنری نمادین است و هویت اسلامی به صورت حداکثری در آثار هنری اسلامی نمادینه شده است. درمقابل، تعدادی از مورخان هنر اسلامی با اعتقاد به شرایط جغرافیایی، محیطی، عوامل تاریخی و . . . با هرگونه نمادپردازی و نگاه نمادین به چنین آثاری مخالفت نموده و هرگونه رابطه نمادین بین اثر هنری و محتوای اسلامی آن را رد می کنند و از این رو به نمادینه شدن حداقلی هویت اسلامی در آثار هنری باور دارند. در این مقاله و با هدف تبیین تفاوت های روش شناختی بین انواع رویکردها به هنر اسلامی، نگارنده تلاش دارد تا با توجه به مبانی نظری سه رویکرد عرفانی، سنت گرایی و تاریخی، و با روش توصیفی- تحلیلی، جایگاه نمادین نگری و نمادپردازی را در هنر اسلامی به بحث بنشیند و بیان دارد که هنر اسلامی دارای یک دامنه هویتی است که گرچه هستی آن قابل انکار نیست ولی در مورد چیستی و حدود و ثغور آن می توان در سایه بسط انواع روش شناسی، به درک تازه ای از ابعاد هویت اسلامی، نمادین بودن یا نبودن آثار هنری و امکان تحقق نمادینی هویت اسلامی در آثار هنری رسید. بنابراین فرضیه پژوهش این است که انتخاب روش بر تبیین پژوهشگر از هنر اسلامی و نمادگرا بودن یا نبودن آن تاثیر می گذارد و کثرت گرایی روشی می تواند پژوهشگر را از افتادن در دام یک سو نگری نجات داده تا داوری منصفانه تری از هنر اسلامی بعمل آورد.

کلیدواژه ها:

نمادگرایی ، هنر اسلامی ، نمادین نگری ، روش تاریخی ، روش فراتاریخی ، کثرت روش شناختی