آبخوانداری، راهکاری مناسب برای کنترل سیلاب و تقویت آبهای زیر زمینی مطالعه موردی حوزه آبخیز شمال شهر هیدج

با توجه به شرایط اقلیمی موجود که در سطح کشور که اکثرا از نوع خشک تا نیمه خشک می باشد لذا مشکل کمبود بارندگی از یک طرف و عدم توزیع زمانی و مکانی از طرف دیگر اهمیت و لزوم بهره برداری مناسب از منابع آب موجود در نقاط مختلف کشور دو چندان می نماید. بنابراین یکی از روشهای کنترل سیلاب کنترل دبی اضافه آبراهه ها و رودخانه ها کنترل و هدایت آنها بداخل سفره های آب زیر زمینی می باشد که اصطلاحا ابخوانداری گفته می شود. حوزه آبخیز هیدج یکی از حوزه های شمالی شهر هیدج شهرستان ابهر واقع در استان زنجان می باشد که در موقعیت 36 درجه و 15 دقیقه تا 36 درجه و 23 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 15 دقیقه طول شرقی واقع شده است. این حوزه یکی از سرشاخه های ابهررود محسوب می شود و جریانهای سطحی آن از طریق رودخانه هیدج به ابهررود می ریزد. این حوزه دارای شیب کم تا تند و از نظر زمین شناسی از سنگهای آذرین تشکیل یافته و نیمه جنوبی حوزه، دشت آبرفتی می باشد. از این رو در مواقع بارندگی رواناب تولیدی به شهر هیدج و باغات و تاسیسات اطراف آن خسارات هنگفت بوجود می اورد. بدین دلیل در سال 1376 مدیریت آبخیزداری سازمان جهاد کشاورزی استان زنجان با توجه به وجود اراضی ملی درمنطقه کنترل سیلاب، از طریق پخش آن بصورت حوضچه ای توانست علاوه بر کاهش خسارات، آبهای زیر زمینی منطقه را تقویت نماید. در این تحقیق، تاثیر این نوع اقدام بر میزان تقویت آبهای زیر زمینی منطقه طی چند سال بعد از اجرا و همچنین اثر آن بر کاهش خسارات سیلاب مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. برای انجام این تحقیق، ابتدا اقدام به جمع آوری داده های مورد نیاز از منطقه و سوابق تحقیقی و اجرایی طرح گردید. سپس این داده ها مورد پردازش و سازماندهی قرار گرفته ویک بانک اطلاعاتی تشکیل گردید. در ادامه برای کنترل و بررسی صحرایی اقدام به پیمایشی صحرایی و بررسی آثار ایجاد شده در منطقه ناشی از احداث این پروژه از طریق پرس و جو از اهالی منطقه و مقایسه وضعیت کشاورزی و اجتماعی منطقه گردید. بر اساس نتایج بدست آمده از زمان اجرای این طرح سیلابهای طغیانی که باعث خسارات مالی و بعضا جانی می شدند، کنترل شده و همچنین سطح آب زیر زمینی چاههای احداثی در پایین دست طرح در زمان آبگیری افزایش نسبی یافته ولی بعد از آن سطح آب زیر زمینی منطقه روند طبیعی خود را طی می نماید. بنابراین توصیه می گردد طرح های آبخوانداری با توجه به افت آب زیر زمینی دشت ابهررود در مناطق مستعد منطقه، مطالعه و به اجرا در آید.

کلیدواژه ها:

آبخوانداری ، ابهررود ، سطح آب زیر زمینی ، کنترل سیلاب