بررسی پراکنش ، مرفولوژی و خصوصیات تپه­های ماسه ای منطقه بلوچستان

به منظور تعیین مناطق پراکنش، اشکال و میزان فعالیت تپه های ماسه ای منطقه بلوچستان و تفکیک کانون های بحران و بررسی استعداد رویشی ماسه زارها و تهیه اطلاعات پایه برای منشا یابی ماسه زارهای این منطقه از عکس‌های هوایی به مقیاس 1:40000 و نقشه‌های توپوگرافی به مقیاس 50000 :1 و 1:250000 و عملیات میدانی بهره گرفته شد. ابتدا محدوده تپه‌های ماسه‌ای بر روی عکسهای هوایی مرزبندی گردید، سپس نوع شکل تپه‌ها تشخیص داده شده و با بازدیدهای میدانی کنترل شد. همچنین براساس وجود یا عدم وجود پوشش گیاهی میزان فعالیت تپه های ماسه ای مشخص گردید. در ادامه با نمونه برداری از تپه های ماسه ای اقدام به تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی در آزمایشگاه شد. نتایج بررسی ها نشان داد که مساحت ماسه زارها در بلوچستان، برابر535550 هکتار است که معادل3 درصد از کل مساحت آن بوده و7 شهرستان را در بر می‌گیرد. در بین اشکال مختلف تپه های ماسه ای، رشته های طولی با مساحت 268592هکتار، 50 درصد مجموع اشکال را به خود اختصاص داده اندو بیشترین تمرکز آنها در ریگ جازموریان واقع در بلوچستان مرکزی می باشد. از نظر میزان فعالیت،72 درصد تپه های ماسه ای در منطقه بلوچستان، فعال و خطر آفرین است و21 درصد نیمه فعال و همچنین7 درصد از تپه ها نیز غیر فعال هستند. از نظر میزان PH بیشتر نمونه ها بین (9.8-6.7) بودند که بالاترین مقدار از نظرPH در بین ماسه های کشور است. بافت همه نمونه ها در کل بلوچستان شنی و فاقد گچ بود. بررسی دانه بندی رسوبات در منطقه بلوچستان نشان داد، منشاء تپه های ماسه ای بیشتر از رسوبات رودخانه ای است. بررسی فرایند حمل ذرات نشان داد که 94.5 درصد ازماسه ها به صورت جهشی و 5 درصد به صورت غلطشی و 0.5 درصد به صورت تعلیق حمل می شوند. با توجه به نتایج قطر ذرات و رابطه آن با مسافت حمل شده توسط باد ، مناطق برداشت در منطقه، در فاصله50-20 کیلومتری قرار دارد.

کلیدواژه ها:

تپه های ماسه ای ، بلوچستان ، ریگ جازموریان ، رشته های طولی ، رشته های عرضی ، دانه بندی