نقد و بررسی تعاریف بیابان و بیابانزایی در راستای ارائه تعریفی استاندارد

مناطق بیابانی، به جهت گستردگی فضایی و توان تولیدی زیاد در تامین نیازهای بشر، از اهمیت ویژه ای برخورداند. جهت استفاده از این توان بالقوه، ارائه طرحی کارشناسانه، قابل فهم و درک در فرهنگ بومی از مفهوم بیابان و بیابان زایی اولین گام در تحقق اهداف مذکور تلقی می شود. هدف از انجام این پژوهش، نقد، بررسی و تجزیه و تحلیل پژوهش ها و دیدگاه های مختلف ارائه شده توسط کارشناسان و صاحب نظران، با هدف دستیابی به تعریفی جامع و مانع از بیابان و بیابان زایی است. جهت رسیدن به این هدف، در ابتدا کلیه تعاریف موجود به همراه تفاوت ها و اشتراکات معنایی و مفهومی آورده و سپس به صورت کارشناسی تحلیل شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که در تصورات ایرانیان مناطقی با تپه های ماسه ای روان، دشت ریگی و کفه های نمکی با گیاهان بوته ای مقاوم به خشکی با روستاهای کوچک و پراکنده، عموماً بیابان است. هرچند که در ارائه تعریفی استاندارد، استفاده از معیارهای اصلی مانند اقلیم، خصوصیات هیدرولوژیکی و زمین شناسی الزامی به نظر می رسد. در ارتباط با بیابان زایی، مقایسه نظرات و دیدگاه های مختلف نشان داد که کلیه تعاریف با وام گیری از واژگان؛ تخریب زمین، کاهش توان اکولوژی و بیولوژیکی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب صورت پذیرفته است. اما آنچه که مهم و حائز اهمیت بوده و بایستی در تعاریف جامع آورده شود اینست که پدیده بیابان زایی فرآیندی است بطئی و کند، که امکان برگشت پذیری آن بسیار ناچیز و در بسیاری از مواقع به دلیل هزینه های زیاد آن، غیر ممکن است و دیگر اینکه این فرآیند به دلیل تاثیرات اقلیم و دخالت های انسانی، در اکثر اقلیم ها رخ می دهد ولی شدت اثر آن در مناطق خشک بیش از سایر مناطق است. لذا ارائه یک تعریف استاندارد، جامع، مانع و متناسب با فرهنگ بومی ایران می تواند در برنامه ریزی های مدیریتی بسیار کارآمد باشد.

کلیدواژه ها:

بیابان ، بیابانزایی ، تخریب زمین ، فرهنگ بومی