آبخوانداری، تلفیق تجربه و علم برای استحصال سیلاب در مناطق خشک (راهی برای مقابله با خشکسالی و کم آبی)

کمبود بارندگی و چشم بر آسمان دوختن مردمان دیار حاشیه کویر حدیثی همیشگی است، چرا که نزول باران رحمت است و آنچه که در ذرات خود دارد. نعمت که همه چیز حیات از آب دارد. عنوان نمودن اینکه ایران در منطقه خشک جهان قرار گرفته و متوسط بارندگی در سطح آن کمتر از یک سوم بارندگی متوسط جهان می باشد، را اغلب کارشناسان و دست اندرکاران مباحث کشاورزی بیان می دارند ولی بروز سیلابهای خانمان براندازد که هر ساله خسارات جانی و مالی فراوانی بر جا می گذارد، این نکته در اذهان می پروراند که اگر ما منطقه خشکی هستیم، پس این همه سیلاب از کجا و چرا؟ و اگر نیاز به آب هست پس چرا از این همه آب استفاده نمی شود؟ مردم دیار حاشیه کویر از دیرباز با سعی در استفاده از روانابهای سطحی داشته و استحصال آب باران توسط درمان هوشمند دیار کویر به روشهای مختلف انجام می گرفته است. وجود بند سار، آب انبار، غدیر و … در نقاط مختلف این دیار خود موید آن است. کمبود ابزار سهمگین بودن سیلابها در چنین مناطقی سبب گردیده بود که هر روستا و ساکنین آن با توجه به بضاعت خود از سیلاب بهره برداری نمایند. آبخوان داری نگاهی است علمی به شیوه های استفاده از روان آبهای سطحی در جهت بهره برداری بهینه از آن ها. در حقیقت ابخوان داری تلفیق تجربیات گذشتگان در بهره برداری از روانابهای سطحی در مقیاسی بزرگتر و با اهدافی والاتر، چرا که در فنون سنتی بهره برداری از سیلاب در همان سال مد نظر است، ولی آبخوانداری نگاهی پویا برای توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک است. اثرات طرح آبخوانداری سبزوار از نظر پوشش گیاهی ، جلوگیری از خسارت سیل، استحصال آب، تغییرات کمی و کیی ابهای مورد استفاده (کشاورزی وشرب) و نیز مسائل اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی مورد بررسی قرار گرفته و پیشنهاداتی درجهت استفاده بهینه از این عرصه ها ارائه گردیده است.

کلیدواژه ها:

مناطق خشک ، خشکسالی ، سبزوار ، آبخوان ، سیلاب ، پوشش گیاهی ، محیط زیست