دانش بومی و بهینه سازی مصرف آب با قنات

در ایران مناطق فراوانی وجود دارد که بارندگی آن اندک و برای کشاورزی شدیدًا نیازمند آبیاری است. شرایط اقلیمی و پراکندگی اراضی مستعد برای کشت و زرع در کشور به گونه ای است که بایستی آب مورد نیاز آبیاری از محل دیگری به منزلگاه انتقال یابد. استفاده از آبهای با کیفیت پایین، تامین آب مورد نیاز گیاه توسط کوزه، بند سار، خوشاب، دگار، هوتک و ابداع قنات، از جمله تجربیات ارزشمند در تمدن باستانی ایرانیان، برای بهینه سازی و بهره برداری پایدار از منابع آبی به شمار می آیند. در این مقاله به قنات که بسیاری ابداع و مهندسی آن را به ایرانیان نسبت داده اند خواهیم پرداخت. ۳۵ رشته قنات با تنوع مناسب سازه ای و محیطی از میان ۱۵۴۶ رشته قنات دایر و بایر شهرستان سبزوار انتخاب و با انگیزه ی تعیین ویژگی ها و بررسی مشکلات و معضلات قنوات از دیدگاه بهره برداران، مورد بررسی میدانی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اکثر قنوات خشک شده مربوط به مناطقی است که حفر چاه های عمیق و نیمه عمیق در آنها شدت گرفته است. کاهش تعداد نیروهای مجرب برای کار بر روی قنات، عدم تمایل به مشارکت در پیگیری مسائل مرتبط با قنات و بالا بودن هزینه های مرمت و اصلاح قنوات از دلایلِ مهم دیگرِ مرگ این اثر ارزشمند پیشینیان به شمار می آید.

کلیدواژه ها:

قنات ، بومی ، آب ، فن آوری ، بهینه سازی ، سبزوار