استفاده از مدیریت مطلوب منابع خاک و ترسیب کربن در مبارزه با ریزگردها

ریزگردها ذرات بسیار کوچک و سبک با قطر کمتر از 5 میکرون هستند و در اثر فرسایش توسط باد تا مسافت بسیار طولانی جابجا می شوند. از 4 دهه پیش تاکنون، پدیده گرد و خاک در مناطق وسیعی از جهان از جمله جنوب غرب آسیا، آسیای مرکزی، جنوب غرب آمریکای شمالی، شمال آفریقا و … که کمربند گرد و غبار جهانی گفته می شود، به فراوانی دیده شده اند. آلودگی هوا را باید از منبع کنترل و با آن مقابله نمود و این اصل در مورد ریزگردها و ذرات گرد و غبار نیز صادق است زیرا هنگامی که این ریزگردها وارد هوا شد دیگر نمی توان با آن مقابله کرد، عوامل موثر بر ایجاد پدیده گرد و غبار شامل شرایط عمومی جو و تغییرات اقلیمی، کم بارشی و خشکسالی، مهار آب های سطحی، انحراف مسیر رودخانه ها و برداشت بی رویه از منابع آب، وضعیت زمین و تغییر کاربری اراضی، دانه بندی و نوع خاک، فقدان پوشش گیاهی منطقه، میزان رطوبت خاک، وزش بادهای شدید در بیابان هایی با خاک نرم و خشک، حرکت صعودی هوا و انتقال قائم ذرات گرد و خاک معلق و همچنین انتقال ذرات معلق توسط جریانات سطوح فوقانی جو به نقاط دورتر هستند. راهکارهای مقابله با گرد و غبار نیز شامل ایجاد کمربند فضای سبز اطراف شهرها، حفظ و گسترش فضای سبز درون شهری، توسعه و تجهیز مراکز درمانی و پزشکی، کنترل فعالیت های عمرانی و منابع ساکن تولید گرد و غبار، استفاده ازفناوری های نو در مهار گرد و غبار، افزایش آگاهی های عمومی، مدیریت صحیح منابع آب و خاک و همچنین مقابله با بیابانزایی هستند. روش های زیادی برای جلوگیری از ورود ذرات گرد و غبار در دنیا متداول است که همه آنها برای تثبیت خاک انجام می شوند. مالچ پاشی و کاشت گیاه روش های مناسبی برای جلوگیری از انتشار ذرات گرد و غبار به هوا هستند. علاوه بر این با استفاده از مواد نفتی و پلیمری هم می توان خاک را تثبیت و از پخش آن به هوا جلوگیری کرد.در این مطلب بیشتر بر مدیریت مطلوب خاک و استفاده درست از آن پرداخته می شود. تکنیک مدیریت خاک بر روش های آماده سازی خاک برای افزایش رشد پوشش گیاهی و بهبود ساختمان خاک به منظور افزایش مقاومت آن در برابر فرسایش، متمرکز است. استفاده از مواد آلی نیز شکلی از مدیریت خاک است که فرسایش پذیری آن را کاهش و حاصلخیزی را افزایش می دهد؛ اما بیشتر روش های مدیریتی خاک که به کنترل فرسایش مربوط می شوند، به روش های مختلف کشت و زرع وابسته هستند. شخم بیش از حد، به ویژه در خاک هایی با بافت سبک موجب شکسته شدن خاکدانه ها شده، زبری سطح خاک را کاهش می دهند و خاک در معرض فرسایش بادی قرار می گیرد. به ویژه اگر کاه و کلش سطح خاک از بین رفته باشد یا به عبارت دیگر، پوشش مالچی کاهش یافته باشد. برای جلوگیری از تخریب ساختمان، عملیات کشت و زرع در خاک های غیرچسبنده باید محدود شود و تعداد ردیف های شخم نیز باید کاهش یابد. عملیات کشت بدون شخم نیز که در آن بذرپاشی به طور مستقیم در داخل کاه و کلش بقایای محصولات قبلی انجام می گیرد، هزینه کارگر و هدر رفت خاک را کاهش داده و رطوبت و مواد آلی خاک را افزایش می دهد و ساختمان خاک بدون تغییر باقی می ماند. طرح ترسیب کربن که با هدف بیابان زدایی و احیای مراتع به عنوان پروژه ای موفق توسط سازمان ملل متحد در خراسان جنوبی انجام گرفته است، با ایجاد اشتغال و به کارگیری جوامع محلی دارای پتانسیل مدیریتی و اقتصادی در کسب درآمد خواهد بود و می تواند قابلیت تعمیم به سایر نقاط ایران و کشورهای منطقه و جهان را داشته باشد. این طرح علاوه بر ایجاد اشتغال و رویکردهای مدیریتی و اقتصادی، به جذب دی اکسید کربن اضافی جو توسط اندام های هوایی و زیرزمینی درختان و درختچه هایی که در جنگل های دست کاشت به منظور غنی سازی و ایجاد تنوع زیستی کاشته شده منجر می شود و همچنین به کاهش اثرات سوء پدیده گرمایش زمین کمک می کند و بنابراین عامل مهمی در مقابله با ریزگردها و بیابانزدایی محسوب خواهد شد.

کلیدواژه ها:

ریزگردها ، مدیریت خاک ، ترسیب کربن