فرونشست زمین در دشت های ایران

در این پژوهش فرونشست زمین در دشت های ایران مورد بحث قرار گرفته است. بر این اساس لایه های زمین شناسی، تغییرات آب و هوایی گذشته و دیگر عوامل مژثر در دشت های مختلف ایران بررسی شده اند. بهره برداری ناپایدار منابع آب همراه با دگرگونی اقلیمی موجب سیلاب، خشکسالی، گردو غبار، فرونشست زمین و نابودی آبخوان ها می گردد. با افزایش جمعیت و تخلیه از منابع آب زیرزمینی کشور و افزایش تعداد چاه هاحجم آب خروجی از آنها کاهش یافته است. در نتیجه بسیاری از آبخوان ها از بین رفته و نتیجه تمام این موارد آلودگی منابع می باشد. خشک شدن دریاچه ها ناشی از افزایش تعداد چاه ها می باشد همچنین با خشک شدن زمین ،گرد و غبار افزایش می یابد و برای کاهش گرد و غبار لازم است تا آب دوباره به طبیعت برگردد. در بحث فرونشست زمین می توان این نکته را بیان نمود که پس از فرونشست، تخلخل بین ذرات خاک کاهش و گاهی اوقات به طور کامل از بین می رود. فرونشست زمین و از بین رفتن تخلخل مفید آبخوان آبرفتی، همیشگی و بدون بازگشت و جبران ناپذیر است. با توجه به تحقیقات صورت گرفته، از نشانه های فرونشست در سطح زمین در دشت های مختلف ایران می توان به ترک خوردگی سطح زمین در دشت اختیارآباد کرمان، رخنمون سطح تازه آهک در مرز با آبرفت مجاور در استان فارس (تخت جمشید)، بیرون ماندن لوله جدار آب در دشت مهیار جنوبی و دشت رفسنجان، فروچاله دشت کبودرآهنگ در همدان اشاره نمود. اولین دشتی که آثار فرونشست زمین در اثر افت سطح آب زیرزمینی در آن گزارش شده است، دشت رفسنجان است. از مهم ترین دشت های دارای فرونشست زمین می توان به دشت های استان های تهران، کرمان، خراسان رضوی، یزد و غیره اشاره نمود. از لحاظ تجهیزات، ایستگاه مخابرات صباشهر، اولین و عمیق ترین گمانه مجهز به تجهیزات رفتارسنجی فرونشست نشست سنج، انحراف سنج، پیزومتر و GPS می باشد. فرونشست زمین در پهنه های ساحلی خطر از دست دادن سرزمین را بدنبال خواهد داشت. با افزایش خشکسالی و کاهش رواناب ها فشار به منابع آب زیرزمینی آبرفتی و نرخ فرونشست افزایش خواهد یافت. در این پژوهش، نقشه هم افت 03 ساله دشت مشهد در محدوده سال های 4531 تا 4831 ارایه شده است. ذکر این نکته لازم است که راهکارهای مواجه با بحران کم آبی و کاهش خسارت ناشی از برداشت بی رویه منابع آب زیرزمینی عبارتند از رویکرد در قبال منابع آب موجود، شناسایی و توسعه منابع آب جدید با دیدگاه زمین شناسی، زمین شناسی و کیفیت منابع آب می باشد.

کلیدواژه ها:

فرونشست ، دشت های ایران ، آبخوان ، راه کارهای فرونشست