ارزیابی تأثیرات وضعیت ترافیک شهری سنندج بر سلامت ساکنین: کاربردی از ارزیابی تأثیرات سلامت (HIA)

مقدمه: موضوع حمل و نقل و ترافیک که امروزه به عنوان یک پدیده سیاسی- اجتماعی نقش بسیار حساس و مهمی در کیفیت و ساختار اقتصادی- اجتماعی یک جامعه ایفا می نماید، اساس زندگی نوین شهری و نیازهای اجتماعی انسان را شکل می دهد. هدف از مطالعه حاضر بکارگیری HIA جهت شناسایی اثرات ترافیک شهری بر وضعیت سلامت و کیفیت زندگی مردم شهر سنندج می باشد. مواد و روشها: جامعه مورد بررسی تمامی افراد ساکن شهر سنندج بود که بالای 15 سال سن داشتند. مطالعه بصورت ترکیبی (Mixed method) و با استفاده از دو روش کمی و کیفی انجام شد. مطالعه HIA شامل انجام همزمان یک مطالعه کمی (ross-sectional) (N=500) بر روی مطلعان کلیدی و یک مطالعه کیفی (Content Analysis) (شامل مصاحبه FGD) با ساکنین (22 نفر)، مصاحبه عمیق فردی بامطلعان کلیدی (8 نفر) و مشاهده) با نمونه گیری مبتنی بر هدف بود. نتایج مطالعه طی یک مطالعه طی یک مطالعه دلفی جهت مشخص نمودن کانونهای تأثیر پذیرتر بررسی شد. جهت مراحل کمی از ابزارهای محقق ساخته که روایی و پایایی آن در ابتدا سنجیده شد، استفاده شد. جهت تحلیل مطالعه کیفی از نرم افزار MAXQDA10 و جهت تحلیل مطالعات کمی از نرم افزار SPSS17 استفاده شد. نتایج: از نظر بیش از مطلعین کلیدی (51/3%) تأثیر منفی ترافیک شهری سنندج بر خدمات حمل و نقل عمومی (مانند خدمات اتوبوس رانی و تاکسی رانی) و عملکرد خانواده بسیار زیاد است. چهار اولویت اول مشکلات ترافیک شهری سنندج شامل: 1-عدم وجود خیابانهای کافی (83/8%)، 2-عدم وجود زیرگذر و روگذر کافی در شهر (80/4%)، 3-عدم وجود پارکینگ عمومی در مناطق پرازدحام (76/3%)، 4-فرهنگ سازی ضعیف رفتارهای ترافیکی (75/2%)، 3-عدم وجود پارکینگ عمومی در مناطق پرازدحام (76/3%)، 4-فرهنگ سازی ضعیف رفتارهای ترافیکی (75/2%)، در مطالعه کیفی بطور کل برای سوال اول (علل مشکلات ترافیک سنندج) 3 تم، 9 طبقه، 21 زیرطبقه، 140 کد حاصل شد. برای سوال دوم (تأثیر ترافیک سنندج بر سلامت ساکنین) 5 تم، 11 طبقه، 36 زیرطبقه و 115 کد استخراج شد. با تلفیق نتایج کمی و کیفی به روش دلفی، کانون تأثیرپذیری برنامه کیفیت زندگی شهری و وضعیت سلامت کلی ساکنین تعیین شد. نتیجه گیری: وضعیت کنونی ترافیک شهری در سنندج دارای نقاط ضعف بسیار بزرگ و متعددی است که کیفیت زندگی شهری، وضعیت سلامت و تعیین کننده های آن را بطور گسترده تحت تأثیر قرار داده است. عوامل بسیار متعددی از ساختار فیزیکی شهر گرفته تا عوامل مدیریتی و عوامل رفتاری بر مشکلات کنونی ترافیک و حمل و نقل شهری سنندج تأثیر گذاشته اند که لحاظ نمودن آنها در برنامه ریزیهای کلان و مدیریتی بسیار ضروری می نماید. یکی از راهکارهای بسیار مهم برای کاهش ترافیک، راه اندازی یک سیستم حمل و نقل عمومی کارآمد است. در حوزه های زیرنیاز به بهبود وضعیت موجود ترافیک در شهر سنندج وجود دارد: گسترش حمل و نقل عمومی، محدود نمودن تردد خودروهای نقلیه شخصی، دادن مجوز جریمه به تخلفات به افراد غیر پلیس مانند پلیس های مدرسه، توسعه اکید پارکینگهای سطح شهر، اجرای طرح های محدود کننده استفاده از وسایل نقلیه شخصی، آموزش و فرهنگ سازی، بهبود مدیریت واحد ترافیک، توسعه زیرساختهای فیزیکی مانند افزایش تعداد تقاطع های غیر همسطح، خیابانها، بلوارها و تونلها (بویژه مرکز شهر و میدان انقلاب)، تسهیل بیشتر اسقاط خودروهای فرسوده، ساماندهی سرویس مدارس و موارد دیگر که در مقاله به تشریح آمده است.

کلیدواژه ها:

کیفیت زندگی شهری ، ارزیابی تأثیرات سلامت ، ترافیک ، حمل و نقل شهری ، سنندج