افت سطح ایستابی تهدیدی جدی بر اکوسیستم های آب زیرزمینی (مطالعه موردی در همدان)

در حال حاضر کل منابع آب تجدید شونده کشور حدود 88/5 میلیارد مترمکعب می باشد که 83 میلیارد مترمکعب از آن (93/5 درصد) در بخش کشاورزی و مابقی (6/5 درصد) در بخش شرب و صنعت مصرف می گردد. در ایران سالانه حداقل 3/8 میلیارد مترمکعب برداشت بیش از حد مجاز از آبخوانها انجام شده و منجر به ایجاد بحران افت سطح ایستایی در 168 دشت کشور به طور متوسط به اندازه بیشتر از یک متر در سال گردیده است. این مقاله بر اساس سه سال مطالعه موردی در دشت کبودراهنگ در استان همدان ارائه شده است. برای این منظور بعد از اخذ اطلاعات چاههای مشاهدهای از شرکت آب منطقه ای استان با مراجعه به محل، 10% از چاههای بهرهبردای این منطقه اقدام به اندازه گیری میزان پمپاژ واقعی، حریم چاهها و تکمیل پرسشنامه در خصوص مشکلات بهرهبرداری از منابع آب زیرزمینی گردیده و اطلاعات مورد نظر جمعبندی و مورد آنالیز قرار گرفت. براساس نتایج، افت سطح ایستابی معادل 1/6 متر در این دشت منجر به ایجاد مسائل فنی و بحرانهای منطقه ای عدیدهای از قبیل: بروز بیلان منفی سالانه، 75% کاهش درآبدهی سایر منابع آبی، خشک شدن تعداد زیادی چاه و قنوات، نشست ناگهانی زمین با عمق متوسط 15 متر، 30% افزایش در مقدارشوری آب، 25% افزایش بیکاری، 30% کاهش در تولیدمحصولات غذایی و تهدید اکوسیستم آب زیرزمینی منطقه و کشور گردیده است. محدودیت منابع آب سطحی و وابستگیشدید منطقه به آب زیرزمینی و اشتغال بخش عمدهای از بهرهبرداران در این قسمت از موانع جدی نظارت دقیق و کنترلبحران مذکور می باشد. راهکار برون رفت از این مشکلات استفاده بهینه از بارشهای منطقه ای به صورت تغذیه مصنوعی،افزایش نظارت و اعمال مجازاتها قانونی برای چاه های غیر مجاز، نصب کنتور، اخذ آب بهای عادلانه از بهرهبردار و ارائه الگویکشت بهینه متناسب با منابع آب این دشت می باشد.

کلیدواژه ها:

اکوسیستم آبزیرزمینی ، افت سطح ایستابی ، منابع آب ، حقوق آب