نقش شاخص های فرسایش پذیری خاک در برنامه ریزی آمایشی و کاربری اراضی

میزان فرسایش دراستان گلستان به علت موقعیت جغرافیایی واقلیمی، تخریب بالای منابع، تغییر کاربری اراضی و نیزبه علت اینکه سطح وسیعی ازاراضی از رسوبات لس تشکیل شده، بالامی باشد. لزوم توجه به این پدیده مخرب و عملیات حفاظتی در برنامه ریزی آمایش زمین و کاربری اراضی در استان اجتناب ناپذیر است. یکی از اولویت‌ها در آمایش سرزمین و انتخاب بهترین کاربری در راستای جلوگیری از پدیده مخرب فرسایش، تعیین یکسری شاخص جهت تخمین فرسایش پذیری در کاربری های مختلف می‌باشد طبیعتاً بدون داشتن اطلاعاتی کمی در زمینه مقدار فرسایش و فرسایش پذیری خاک، انجام عملیات آمایشی و انتخاب بهترین کاربری در منطقه امکانپذیر نخواهد بود. استفاده از شاخص های کیفیت خاک مؤثر در فرسایش پذیری، ابزارمفیدی برای تعیین ومقایسه کاربری های مختلف است.مطالعه حاضر با هدف ارزیابی برخی شاخص های فرسایش پذیری مؤثر در سه کاربری جنگل، نهالکاری و جنگل تخریب شده و مقایسه کاربری ها و ارزیابی عملیات حفاظتی نهالکاری در مناطق تخریب شده انجام گرفت. بدین منظور نمونه برداری از خاک به صورت تصادفی و از عمق 0تا 30 سانتی متر و به تعداد 30 نمونه از سه کاربری انجام شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها در قالب طرح کاملا تصادفی متعادل با استفاده از نرم افزار SPSSانجام شد. شاخص های میزان موادآلی، بافت خاک، ظرفیت تبادل کاتیونی و پایداری خاکدانه‌ها که بر اساس مطالعات قبلی محققین در خاک های لسی به عنوان مهمترین شاخص های مؤثر در فرسایش پذیری خاک های لسی معرفی شده است در نمونه ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد تخریب جنگل موجب کاهش حدود 2 درصد موادآلی و نزول 1/0 میلیمتر پایداری خاکدانه و 3 واحد ظرفیت تبادل کاتیونی شده است. این شاخص ها در اجرای طرح نهالکاری در اراضی تخریب شده بیانگر بهبود شاخص موادآلی به میزان 2/0 درصد گردیده اما شاخص های ظرفیت تبادل کاتیونی و پایداری خاکدانه-ها تاثیر بهبود دهنده نداشته است. لذا با توجه به اهمیت شاخص های ظرفیت تبادل کاتیونی و پایداری خاکدانه در فرسایش پذیری خاک باید گفت با توجه به نتایج این تحقیق ضمن تاکید بر اهمیت حفاظت جنگل ها لزوم بازنگری طرح های نهالکاری در مناطق تخریب شده و جایگزینی با طرحهای حفاظتی دیگر در طرحهای آمایش سرزمین احساس می گردد.

کلیدواژه ها:

پایداری خاکدانه ها ، شصتکلاته ، ظرفیت تبادل کاتیونی ، مواد آلی