بررسی ضرورت و مراحل تشکیل بازار گواهینامه های کارایی انرژی در ایران

امروزه موضوعات مرتبط با انرژی و میزان مصرف آن در بخش های مختلف، یکی از مهم ترین مباحث در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های کلان کشورها است. انرژی به عنوان یکی از مهم ترین نهاده های تولید و کالاهای مورد نیاز در مصرف نهایی، از نظر اقتصادی دارای اثرات قابل توجهی است. بر اساس گزارش های آژانس بین المللی انرژی، کشورهای چین و آمریکا از نظر مصرف انرژی به ترتیب در رتبه های اول و دوم قرار دارند. کشور ایران نیز با مصرف سالانه 53/9 کادریلیون بی تی یو در جایگاه یازدهم (2014) از این حیث قرار گرفته است. همچنین به تفکیک انواع انرژی و از نظر مصرف گاز، نفت و برق به ترتیب در جایگاه های سوم(2013)، سیزدهم (2012)و هجدهم(2013) دنیا قرار دارد. با ادامه این روند رشد بی رویه مصرف انرژی در کشور، تا قبل از افق 1400 ایران از یک کشور صادرکننده انرژی به یک کشور واردکننده تبدیل خواهد شد.برای مقابله با این تهدید، اجرای راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی ضروری است. بدین ترتیب حضور ایران در بازارهای بین المللی انرژی برای بلندمدت تضمین خواهد شد. بهینه سازی مصرف انرژی یک صنعت پر سود و کم هزینه برای اقتصاد ملی است و ترویج آن اشتغال زایی گسترده ای را به دنبال دارد. ایجاد امنیت انرژی و کاهش آلودگی های زیست محیطی از دیگر مزایای اجرای راهکارهای بهینه سازی مصرف انرژی است.در چنین شرایطی برای مقابله با افزایش مصرف انرژی، علم اقتصاد دو راهکار متفاوت ارائه می کند. راهکار اول، راهکار مبتنی بر کنترل و نظارت است. نگرش مبتنی بر کنترل و نظارت اغلب شامل اخذ مالیات و عوارض از آن دسته از بخش هایی است که بیش از حد تعیین شده انرژی مصرف می نمایند. این نوع سیاستگذاری مبتنی بر انگیزه بخشی اقتصادی نبوده و از این حیث چندان کارآمد نیست. در این روش واحدهای صنعتی مایل نیستند از سطح تعهدات تعریف شده فراتر رفته و میزان مصرف انرژی خود را از سطح تعیین شده پایین تر بیاورند. علاوه بر آن در این مدل واحدهای صنعتی همواره از طریق روش های قانونی و غیرقانونی به دنبال راه های گریز از پرداخت مالیات و عوارض هستند و این موضوع را به عنوان یک تحمیل اجباری به کلیه واحدهای صنعتی قلمداد می کنند. راهکار دوم، اشاره به مکانیزم های بازارمحور دارد. در این مدل، پس از تشکیل بازار گواهینامه های سفید انرژی با قابلیت معامله، آن دسته از بخش هایی که بیش از سطح تعهدات خود صرفه جویی انرژی داشته باشند، می توانند آن را در قالب گواهینامه های مزبور به شرکت هایی که نتوانسته اند تعهدات خود را برآورده کنند، بفروشند. این روش از یک طرف باعث کاهش مصرف انرژی و از طرف دیگر موجب ایجاد انگیزه در کاهش بیشتر آن خواهد شد. همچنین بخش ها یا شرکت هایی که به هر دلیلی موفق به کاهش میزان مصرف انرژی خود نشده اند با استفاده از سازوکار عرضه و تقاضای بازار، ضمن پرداخت هزینه و خرید گواهینامه های صرفه جویی انرژی میزان کسری صرفه جویی انرژی خود را جبران می کنند. هزینه صرفه جویی انرژی در این روش بسیار کمتر از روش نظارت و کنترل است. نظر به قرابت معاملات گواهینامه های کارایی انرژی با سایر معاملات در حال انجام در بورس انرژی و تشابه ماهیت بازار گواهینامه های کارایی انرژی از حیث ادغام در بازارها و بورس های انرژی در دنیا، بورس انرژی به عنوان مجرای عملیاتی می تواند زمینه های راه اندازی بازار گواهینامه های سفید در کشور را مهیا نماید. در این مقاله ضمن مطالعه بازارهای گواهینامه های کارایی انرژی در سطح جهان به بررسی و امکان راه اندازی و مدل اجرایی این گواهینامه ها در ایران خواهیم پرداخت.

کلیدواژه ها:

کارایی انرژی ، بازارهای کارایی ، کواهینامه های کارایی انرژی ، بورس انرژی