منشأیابی و توزیع زمانی غلظت فلزات سنگین در گرد و غباراتمسفری شهر اصفهان

انتشار فلزات سنگین در گرد و غبار مناطق شهری و آلودگی ناشی از آنها تهدیدی جدی برای سلامت بشر و محیط زیست بهحساب می آید. اصفهان، سومین شهر پرجمعیت و دومین شهر صنعتی ایران، بعلت ترافیک سنگین و وجود صنایع مختلف در داخل و اطراف شهر، ازآلودهترین شهرهای کشور محسو میشود. مطالعه حاضر با اهداف تعیین غلظت فلزات سنگین موجود در گرد و غبار و بررسی توزیعزمانی و منشأ احتمالی آنها در شهر اصفهان انجام شد. نمونههای گرد و غبار ماهانه و بهمدت 6 مااه از 11 نقطه شهر جمع آوری شدند. غلظت منگنز، نیکل، روی و مس در نمونههای گرد و غبار اندازهگیری شد و آنالیزهای فاکتور غنیشدگی ) EF (، ضریب همبستگی، آنالیزمؤلفه اصلی ) PCA ( و خوشهای ) CA ( برای دستیابی به اهداف مورد مطالعه استفاده شدند. اختلاف آماری معنیدار غلظت منگنز و نیکل و غیرمعنیدار روی و مس در ماههای مختلف نمونهبرداری نشان میدهد که مس و روی از منبعی مشخص و منگنز و نیکل از منابعی متفاوت در ماههای مختلف منشأ میگیرند. میزان بالای EF روی و مس نشاندهنده سهم زیادمنابع آنتروپوژنیک برای این عناصر میباشد. EF کمتر از 1 برای منگنز منشأیابی آن از پوسته زمین و EF کمی باالاتر از 1 برای نیکلمنشأیابی آن از منابع طبیعی را بیان میکند. دو فاکتور اصلی حاصله از PCA بستگی عناصر موجود در هر فاکتور به منبع تولیدی مشابه را بیان نمود و در تطابقی کامل با ضرایب همبستگی اسپیرمن و PCA ، CA نیز دو خوشه مستقل را نشان داد. روی از انتشارات ترافیکی، سوختهای فسیلی و سایش لاستیک اتومبیلها منشأ میگیرد و منبع اصلی ورود مس به گرد و غبار فرآیندهای صنعتی میباشد. خاکهای آلوده شهر اصفهان اصلیترین منبع طبیعی ورود منگنز و نیکل به گرد و غبار محسوب میشوند و منابع آنتروپوژنیک بعنوان دومین منبع، منجر به غنیشدن گرد و غبار از نیکل میگردند

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، گرد و غبار ، منشأیابی ، فاکتور غنیشدگی ، آنالیز مؤلفه اصلی ، آنالیز خوشه ای