بررسی وضعیت آفلاتوکسین در محصولات لبنی کشور و تاثیر تخریبی آن بر امنیت غذایی

در بسیاری از دامداری های سنتی کشور ما شیر تقریبا بدون هیچ گونه کنترل خاص بهداشتی تولید می شود و در خط تولید فرآورده های شیری قرار می گیرد. در مراکز علمی و در کارخانه های تولید کننده فرآورده های لبنی در ایران بررسی مقدار آلاینده های شیری از جمله باقی مانده دارویی و آفت کش ها و سموم بسیار محدود است، که در این بین آفلاتوکسین ها اهمیت ویژه ای دارند. هر چند آفلاتوکسین به علت عوامل زیادی از جمله تغذیه نامطلوب با نان کپک زده، علوفه های آلوده به افلاتوکسین و کنجاله مانده ایجاد می شود. آفلاتوکسین سم قارچی است که به وسیله سه گونه قارچ آسپرژیلوس فلاوس (A.Flavus)، آسپرژیلوس پارازیتیکوس (A.Parasiticus) و آسپرژیلوس نومیوس (A.Nomius) تولید می شوند توجه به آلودگی بیش از حد مجاز شیرهای دریافتی گمان می رود که بیشترین میزان آلودگی مربوط به آفلاتوکسین M1 خوراک دام موجود در انبارها باشد. تحقیق های انجام شده نشان می دهد که میزان آفلاتوکسین شیر با استفاده از ترکیب های شیمیایی جاذب کاهش یافته، ولی برای تعیین اثرات این مواد بر روی خواص شیر و اثرات ناشی از باقی مانده این مواد پس از فرآوری شیر، به بررسی بیشتری نیاز است. از طرفی، اثرات افلاتوکسین ها بر کاهش تولید مواد غذایی با منشاء دامی باید مورد توجه قرار گیرد. آن چه تاکنون به اثبات رسیده تاثیر عوامل محیطی بر خوراک دامی و ایجاد شرایط مناسب برای رشد و فعالیت آسپرژیلوس ها است. عوامل محیطی نظیر رطوبت، دما، نوع جیره غذایی و ... در میزان آفلاتوکسین B1 و B2 در خوراک دام و به دنبال آن ظهور آفلاتوکسین های M1 و M2 در شیر دخیل هستند. عواملی که بر مدیریت دامداری ها تاثیر می گذارند مانند فصل که تعیین کننده میزان و کیفیت جیره دام ها است، باید از سوی مدیران و متخصصان علوم دامی بیشتر مدنظر قرار گیرند، چرا که به صورت غیرمستقیم در میزان آلودگی خوراک دام نقش دارند. در این مقاله مروری، راهکارهایی برای کاهش اثرات آفلاتوکسین ها در دام که می تواند در افزایش میزان تولیدات دامی و تولید محصولات لبنی با مقادیر پایین آفلاتوکسین موثر باشد، ارایه می شود.

کلیدواژه ها:

شیر ، محصولات لبنی ، آفلاتوکسین ، امنیت غذایی