نقش آب در معماری سنتی ایران ، توسعه پایدارولزوم اصلاح معماری مدرن

هنر معماری در ایران از سابقه ای کهن برخوردار است و در هر زمان دستهای توانا، ذهن خلاق و ذوق و سلیقه مردم هنردوست این سرزمین، پدیده های شگرفی بوجود آورده که در بسیاری از موارد، اصول آن ریشه هنر معماری جهان شده است.پاره ای از این آثار در گوشه و کنار کشور پهناور ایران حکایت معماری باشکوه ادوار هزارساله را در قامت های استوار بناها نگهداری می کننداین مقاله به نقش آب در معماری و شهرسازی سنتی ایران و توسعه پایدار میپردازد و نقش آن در شکلگیری زیستگاهانسانی که پاسخی به یک نیاز زیستی است را بررسی مینماید. انسان با شروع عصر کشاورزی پس از عبور از طول ادوارسنگ ،برنز ،آهن در آستانه قدم گذاشتن به عرصه تاریخ استقراردرمجتمع های زیستی شهری،بهترین مکان را برای ساخت شهرهای خود کنار رودخانهها یافت و تمدنهای نخستین در کنار رودخانهها و دریاها که دارای توان تولید بیشتر آذوقه با اتکابر زمین حاصلخیز و آب فراوان بودند،بنیان نهاده شدند . در ایران باستان معماری کنار آب و در دامن طبیعت و در نهایتاحترام وتقدس محیط شکل گرفت. رودخانهها، چشمهها و دریاچهها دارای جایگاه آیینی و اعتقادی بودند و این جایگاه بهخودیخود شکل میگیرد و نیاز به ساخت بناهایی بود که باورها، افسانهها و نه آداب و رسوم را متجلی میساخت .ایرانراخاستگاه تمدن آبی می شناسند.شاهکارهایی چون ابداع قنوات وساخت بندهای متعدد برمسیررودها از زمان ایران باستان بویژه هخامنشیان وسلسله های بعدی دراین مرز وبوم متداول بوده است.ازدیگرسو معماری فراتر ازپاسخ به یک نیاز سرپناهوخانه سازی بار فرهنگی میگیرد.معماری سازگار بامولفه های محیطی مبتنی برکهن الگوهای خردمندانه سنتی از اصول توسعه پایدار است، گرایش به این مسئله در معماری معاصر ایران، که با تفکرات معماری سنتی فاصله زیادی گرفته است، امری ضروری بنظر می آی اگرمجموعه فشرده شده این نوشتار خواننده را به این استنتاج برساند که درخصوصساختارمعماری سنتی همسان باطبیعت وبویژه اقلیم اعم از شهری وروستایی نبایدساده انگاری کرد غرض محقق حاصل شده است.به استناد نمونه ها وشواهدومصادیقی که اختصارا تبیین گردیددرمی یابیم که معماری بومی ،سنتی وهمساز با اقلیم برخلاف آنکه ظاهرا ممکن است ساده به نظر برسد.پدیده های مفهومی ،چندبعدی،بسیارسنجیده ، پیچیده وسازگاربا محیطزیست وبه عبارتی درراستای توسعه پایدارند. کالبدمجتمع های زیستی بومی وسنتی چیزی بیش تر از تعدادی سرپناه اند معماری بامفهوم ومعنا پدید میآید و آب در زندگی انسان جایگاه هنری قدسی پیدا میکند اگر به جغرافیای شهرهای ایرانتوجه کنیم به وابستگی میان زندگی شهری و دسترسی به منابع آب پی خواهیم برد گرچه که به این موضوع به تناسب اهمیت آن پرداخته شده است . هدف از انجام این پژوهش بررسی نقش آب در حوزههای معماری و شهرسازی است و موردهای مطالعاتی آن شهرهای مناطق خشک،نیمه خشک،معتدل وکوهستانی سرد میباشد چه دلیل انتخاب این اقالیم حضورپررنگ آب و در شکلگیری فضاهای کالبدی مجاور رودخانهها،چشمه سارها ،قنوات ،تالابهاو،دریاهاودریاچه های آنها است روش این مقاله تحلیل علی تاریخی وتوصیفی بوده ، بابیا ن مسئله پژوهش و معرفی انواع آن، مروری بر پیش نیازهای –پژوهش نظیر تفکر منطقی و روحیه پرسشگری، تبیین کارکردهای پژوهش، عناصر مشترک در مطالعات نظیر متغیر، پرسش و فرضیه. همچنین مفاهیمی بنیادی نظیر نظر یه، چارچوب نظری تبیین گردیده است.ازاینرو مطالعات موردی این مقاله با2 ارجاع به این اقالیم غالب کشورصورت گرفته است . و کارکردهای عنصر آب در معماری شهرها وملاحظات انواع سبکهایمعماری درراستای توسعه پایدارمورد مداقه قرار میگیرد. در کنار بخش آب و از منظر آیینی و باستانی، به نقش نمادین آن توجه شده و اشکال به کارگیری آن در معماری و شهرسازی سنتی مانند شکلگیری هسته مرکزی شهرها،قنوات آب بندها ،گرما به بعد آب انبارها ویخچالهاتشریح میگردد.ازاینرو مطالعات موردی این مقاله با ارجاع به این اقالیم صورت گرفته است. در پایان، این مطالعه تأثیر کلیدی عنصر آب را در کالبد های شهری و معماری بیان داشته از معماران و برنامه ریزان شهری وروستایی دعوت مینماید تا با بهکارگیری دو باره این مفاهیم به باز زنده سازی این مکانها ،مولفه های معماری پررمز وراز وخردمندانه سنتی دراستقرارتوسعه پایدار واحیاوبازنگری ،تلفیق،یکپارچه سازی معماری روزآمد بامعماری خودی وسرزمینی همت گمارند